«Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων»: Ένα βιβλίο - ιστορικό τεκμήριο
Σε μια από τις πιο απομακρυσμένες γωνιές των ελληνικών θαλασσών βρίσκεται το μικροσκοπικό νησί Σταμφάνη, που μαζί με τη νησίδα Άρπυια σχηματίζει το σύμπλεγμα των Στροφάδων.
Είναι ένα νησάκι με έκταση 1,5 τετρ. χμ. περίπου, 27 μίλια νοτίως της Ζακύνθου. Παρότι άγνωστο στους περισσότερους Έλληνες, φιλοξενεί ένα μοναδικό μνημείο, ένα οχυρωμένο μοναστηριακό συγκρότημα με εκκλησία που έχει τις ρίζες του στον 13ο αιώνα. Το μοναστήρι υπέστη σοβαρές ζημιές στον σεισμό του 1997 και σήμερα στέκει εγκαταλειμμένο. Ο τελευταίος μοναχός πέθανε το 2017, μετά από 38 χρόνια αφοσίωσης και σχεδόν απομόνωσης. Το ακρωτηριασμένο «κουκούλι» του καστρομονάστηρου το επιτηρεί πια μόνο ένας επιστάτης.
Το παρόν βιβλίο είναι ο καρπός της συνεργασίας περισσότερων από δώδεκα ανθρώπων που ενδιαφέρονται βαθιά για το νησάκι αυτό. Στόχος του είναι να αναστήσει και να συστήσει στον αναγνώστη τη Σταμφάνη και, ταυτοχρόνως, να επιχειρηματολογήσει υπέρ της διάσωσης των μνημείων πριν αυτά καταρρεύσουν και μεταμορφωθούν σε σωρό ερειπίων.
Από κάθε άποψη, το βιβλίο αυτό αντικατοπτρίζει την αφοσίωση, την επινοητικότητα και την επιμελή ακρίβεια της Κατερίνας Λυμπεροπούλου. Η Κατερίνα βυθίστηκε στην ιστορία αυτού του ιδιαίτερου τόπου και οργάνωσε την εξαιρετικά πολυεπίπεδη, διεπιστημονική ομάδα των συνεργατών μας, τους οποίους ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας για τη συμμετοχή τους.
Κατά τη φωτογραφική σας περιήγηση στη Σταμφάνη θα έχετε οδηγούς τον τελευταίο μοναχό του καστρομονάστηρου, τον γενναίο βαρκάρη που τον προμήθευε με τα απαραίτητα, τον τελευταίο φαροφύλακα του νησιού κι άλλα μέλη της οικογένειας των Στροφάδων. Πιστεύω ότι θα μείνετε έκθαμβοι μ’ αυτά που θα δείτε και θα ακούσετε. Robert A. McCabe, Αθήνα, 2018.
Η τύχη το ’φερε ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, ο σεισμός. Ο λόγος για το υπό έκδοση βιβλίο «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων. Αναφορά από ένα άγνωστο νησί του Ιονίου» του φωτογράφου Robert A. McCabe και της δημοσιογράφου Κατερίνας Χ. Λυμπεροπούλου (εκδόσεις Πατάκη, στα βιβλιοπωλεία έως τις 15 Νοεμβρίου), ιστορικό τεκμήριο ούτως ή άλλως, που μοιραία έγινε διπλά σημαντικό μετά τον ισχυρό σεισμό της 26ης Οκτωβρίου 2018, που «χτύπησε» το Ιόνιο.
Ο σεισμός των 6,4 Ρίχτερ προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο βυζαντινό καστρομονάστηρο, το οποίο παρ’ όλα αυτά στέκει ακόμη όρθιο στη νήσο Σταμφάνη του συμπλέγματος των Στροφάδων κοντά οκτώ αιώνες, παρά τους σεισμούς, τις φωτιές και τις πειρατικές επιδρομές που έχει υποστεί.
Ο Αμερικανός φωτογράφος Robert A. McCabe έκανε την τελευταία, συμπληρωματική φωτογράφιση του στις Στροφάδες μερικές εβδομάδες πριν τον σεισμό. Πλέον, οι φωτογραφίες του που φιλοξενούνται στις σελίδες του βιβλίου αποτελούν τη μοναδική -την τελευταία- καταγραφή του πώς ήταν το μνημείο πριν από τον τελευταίο μεγάλο σεισμό, που πλέον το έχει καταστήσει εντελώς μη επισκέψιμο.
Χτισμένη μεσοπέλαγα, η Μονή θεωρείται κατεξοχήν μοναδικό μνημείο για την ορθόδοξη μοναστική αρχιτεκτονική. Το αίτημα για αναστήλωσή της, που προκύπτει μέσα από το βιβλίο, εμφανίζεται τώρα επιτακτικότερο από ποτέ.
Τις φωτογραφίες αυτές συνοδεύουν μαρτυρίες του πατέρα Γρηγόρη -τελευταίου μοναχού που έμεινε σχεδόν ολομόναχος φύλακάς του για 38 ολόκληρα χρόνια, σε σειρά συνεντεύξεών του λίγο πριν φύγει από τη ζωή, ο οποίος «ξεναγεί» τον αναγνώστη σ’ αυτό το ιστορικό μοναστήρι –στα παρεκκλήσια του, την τραπεζαρία, τους μύλους, τους φούρνους και τις κατοικίες– αλλά και στις φυσικές ομορφιές του νησιού όπως απεικονίζονται μέσα από τις υπέροχες φωτογραφίες του Robert McCabe.
Επιπλέον, οι μαρτυρίες του βαρκάρη που έφερνε προμήθειες στον πατέρα Γρηγόρη, καθώς και του τελευταίου φαροφύλακα που κάποτε ήταν ο μόνος σύντροφός του στο νησί «ντύνουν» με λόγο τις φωτογραφίες αυτές – όπως και τα δοκίμια για την ιστορία, τη γεωλογία, το φυσικό περιβάλλον, την αρχιτεκτονική των Στροφάδων, αλλά και τα σχέδια που παρουσιάζουν τις φάσεις κατασκευής του μοναστηριού.
Λίγα λόγια για τον λάτρη της Ελλάδας Robert A. McCabe
Ο Robert A. McCabe γεννήθηκε στο Σικάγο το 1934. Φωτογραφίες άρχισε να τραβάει το 1939, με μια Kodak Baby Brownie που του έδωσε ο πατέρας του, εκδότης καθημερινής εφημερίδας στη Νέα Υόρκη. Επισκέφθηκε την Ελλάδα πρώτη φορά το 1954 με μια Rolleiflex με φακό 75mm, f.3.5. ανά χείρας, εξοπλισμένη με φιλμ Plus-X, κατόπιν αιτήματος του National Geographic Magazine να φωτογραφίσει εκτενώς τις Κυκλάδες. Έκτοτε δεν έπαψε να φωτογραφίζει την Ελλάδα.
Έχει εκδώσει 15 βιβλία με φωτογραφίες από την Ελλάδα, την Κούβα, την Κίνα, την Ανταρκτική και το Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης. Μόλις εκδόθηκε το πιο πρόσφατο βιβλίο του, Μύκονος: 1955-1957. Σε εξέλιξη βρίσκονται τα εξής: Οι Έλληνες κι οι Θάλασσές τους· Η Σαντορίνη πριν τον Σεισμό· Κάσος 1965· Πάτμος: ένα πορτρέτο· Τα Κανάλια της Γαλλίας. Έχει επισκεφθεί τις Στροφάδες τρεις φορές, μία εκ των οποίων παραμένει αξέχαστη λόγω της παρουσίας του πατέρα Γρηγόριου, το 2005. Πιστεύει ότι η φωτογραφία είναι το ιδανικό μέσο γι’ αυτό που ο ίδιος αποκαλεί ποιητικό ρεαλισμό.
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί στις 21 Νοεμβρίου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
