Αλήθεια ή αρχαία fake news; Ίσως ο Νέρων να μην ήταν τόσο κακός όσο νομίζουμε
O Νέρων είναι γνωστός στους περισσότερους ως ένας παράφρων αυτοκράτορας, φανατικός διώκτης των Χριστιανών, ο οποίος πυρπόλησε τη Ρώμη για να την ξαναχτίσει όπως αυτός θα ήθελε. Λέγεται πως η δίψα του για την εξουσία τον οδήγησε σε κτηνώδεις ενέργειες, όπως η δηλητηρίαση ενός εφήβου αντιπάλου, η δολοφονία της μητέρας του και της οικογένειάς του κ.α. Ωστόσο, δεν λείπουν αυτοί που υποψιάζονται πως, αν και πολλά από αυτά τα πράγματα πιθανότατα συνέβησαν όντως, ίσως ο Νέρων να ήταν τελικά αθώος για αρκετά από αυτά που του προσάπτουν- και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένα νέο ντοκιμαντέρ του PBS, το «Secrets of the Dead: The Nero Files».
Επίσης, είναι αξιοσημείωτο πως, αν και Ρωμαίοι ιστορικοί γράφουν πως, γενικότερα, ήταν ευρέως απεχθής, αρχαιολογικά ευρήματα από την Πομπηία υποδεικνύουν πως στην πραγματικότητα ο Νέρων ήταν απρόσμενα δημοφιλής στον απλό λαό, όπως λέει στο Live Science η Ρεμπέκα Μπένεφιλ, καθηγήτρια Κλασσικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Washington and Lee στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ.
Ο Νέρων έγινε αυτοκράτορας το 54 μΧ, σε ηλικία 17 ετών, και όπως φαίνεται τον ενδιέφεραν περισσότερο οι τέχνες παρά στο να κυβερνά, κάτι που δεν τον έκανε ιδιαίτερα δημοφιλή στην ισχυρή ρωμαϊκή σύγκλητο. Επίσης, όπως τονίζει η Μπένεφιλ, δεν είχε τους στρατιωτικούς θριάμβους άλλων αυτοκρατόρων στο παρελθόν, που έφερναν έσοδα στην αυτοκρατορία και αύξαναν την αίγλη της.
Πολλά από αυτά που γνωρίζουμε για τον Νέρωνα προέρχονταν από τρεις αρχαίους ιστορικούς (Τάκιτος, Σουητώνιος, Δίων Κάσσιος), ωστόσο στα γραπτά τους ενδεχομένως να ήταν προκατειλημμένοι σε βάρος του- σε σημείο που ίσως να εφηύραν οι ίδιοι συμβάντα για να κάνουν την εικόνα ενός κακού αυτοκράτορα να φαντάζει ακόμα χειρότερη, σύμφωνα με ανακοίνωση του PBS. Για παράδειγμα, ο Νέρων σε νεαρή ηλικία φέρεται να δολοφόνησε τον 13χρονο ετεροθαλή αδελφό του, Βρεταννικό, βάζοντας δηλητηριάζοντας το ποτό του, σύμφωνα με τον Τάκιτο. Ωστόσο, αναπαράσταση στο πλαίσιο του ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει προβλήματα στην εξιστόρηση του Τάκιτου, ο οποίος έγραψε πως ο Νέρων έριξε ένα άχρωμο και άοσμο δηλητήριο σε μια κανάτα νερού, η οποία χρησιμοποιήθηκε για να κρυώσει ένα ζεστό ποτό. Το δηλητήριο υποτίθεται πως ήταν τόσο ισχυρό που ο Βρεταννικός πέθανε σε δευτερόλεπτα. Ωστόσο, πειράματα έδειξαν πως τα πιο γνωστά δηλητήρια που βασίζονταν σε φυτά τότε έπρεπε να είναι σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις για να σκοτώσουν τόσο γρήγορα- οπότε θα είχαν μυρωδιά και χρώμα, οπότε θα γίνονταν αντιληπτά.
O Τάκιτος ευθύνεται επίσης για την ιστορία της μεγάλης φωτιάς της Ρώμης, που αποδίδεται στον Νέρωνα το 64 μΧ, και τη φήμη πως έπαιζε μουσική ενώ καιγόταν η πόλη, σύμφωνα με το PBS. H φωτιά μαινόταν για έξι ημέρες και κατέστρεψε τα 2/3 της πόλης, παρέχοντάς του τη δυνατότητα να χτίσει νέο ανακτορικό συγκρότημα πάνω στα ερείπια- πολλοί από τους αριστοκράτες της Ρώμης πίστευαν πως ο Νέρων έβαλε ο ίδιος τη φωτιά για να προχωρήσει τα σχέδιά του χωρίς την έγκριση της συγκλήτου, σύμφωνα με το PBS. Στα μάτια της ρωμαϊκής ελίτ, το εγχείρημα αυτό θα φάνταζε πολύ ανάρμοστο, είπε στο PBS o Έρικ Βάρνερ, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Έμορι στην Ατλάντα. Στην πράξη δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ο Νέρων είχε σχέση με την πυρκαγιά, αλλά η δυσαρέσκεια της αριστοκρατίας με αυτό το εγχείρημα πιθανότατα να διευκόλυνε την εξάπλωση της φήμης.
Ενδιαφέρον είναι πάντως πως, παρά την αντιπάθεια της ελίτ, ο απλός λαός φαίνεται να τον συμπαθούσε, σύμφωνα με επιγραφές στην Πομπηία, που σώθηκαν χάρη στην ηφαιστειακή σκόνη. Κάποιες από αυτές τον επιδοκίμαζαν. «Έχουμε αυτή τη σειρά επιγραφών που καλωσορίζουν τον αυτοκράτορα και τη σύζυγό του και τους επευφημούν. Μια από αυτή λέει “ζήτω ο αυτοκράτορας και η αυτοκράτειρα- με εσάς ασφαλείς, είμαστε ευτυχείς για πάντα”» λέει η Μπένεφιλ.
Δυστυχώς για τον Νέρωνα, οι ιστορικοί δεν τον έβλεπαν έτσι- ειδικά ο Σουητώνιος, που τον παρουσιάζει να ασχολείται υπέρμετρα με το τραγούδι, σε μια περίπτωση καλώντας πάνω από 5.000 νέους να τον επευφημούν ενώ τραγουδούσε, σύμφωνα με μια μετάφραση του «Περί του Βίου των Καισάρων».
«Ενώ τραγουδούσε, σε κανέναν δεν επιτρεπόταν να βγει από το θέατρο, ακόμα και για επείγοντες λόγους» έγραψε ο Σουητώνιος. «Και λέγεται πως κάποιες γυναίκες γέννησαν εκεί, ενώ πολλοί που είχαν κουραστεί να ακούν και να χειροκροτούν πηδούσαν κρυφά τους τοίχους, από τη στιγμή που οι πύλες στην είσοδο ήταν κλειστές, ή υποκρίνονταν πως είχαν πεθάνει και μεταφέρονταν έξω για ταφή».
Ο Σουητώνιος επίσης αναφερόταν στις σεξουαλικές του ορέξεις του Νέρωνα, γράφοντας πως κακοποιούσε αγόρια, αποπλανούσε παντρεμένες γυναίκες, ατίμασε μια από τις Εστιάδες Παρθένες και είχε ερωτικές σχέσεις με την ίδια του τη μητέρα. Ως προς τις ικανότητές του στη διακυβέρνηση, ο Σουητώνιος έγραψε ότι ήταν σπάταλος, ξοδεύοντας χρήματα ασυλλόγιστα, και ότι ο στρατός τον εγκατέλειψε όταν απέτυχε να καταπνίξει μια γαλατική εξέγερση. Η αυτοκτονία του, το 68 μΧ, χωρίς κληρονόμο ή ξεκάθαρο διάδοχο, άφησε την αυτοκρατορία σε χάος, σύμφωνα με τη Μπένεφιλ- η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα πως, πιθανότατα, όλοι θα ήταν πιο ευτυχείς- και ο ίδιος- εάν είχε ασχοληθεί μόνο με τις τέχνες αντί για την πολιτική. «Αν είχε να κάνει μόνο με τον ίδιο, μάλλον δεν θα είχε διαλέξει να γίνει καν αυτοκράτορας. Τα τελευταία του λόγια ήταν “τι καλλιτέχνης πεθαίνει με μένα”, συνοψίζοντας τον εαυτό του περισσότερο ως καλλιτέχνη παρά ως ηγέτη» λέει η Μπένεφιλ.
