Η έννοια της Χριστιανικής «Ταπείνωσης» στην Ηγεσία
Σύμφωνα με τη χριστιανική αντίληψη η ταπείνωση είναι βασική αρετή που αποτελεί προϋπόθεση για την τελείωση και ολοκλήρωση του ανθρώπου. Ο Χριστός είπε “Οστις δε υψώσει εαυτόν ταπεινωθήσεται, και όστις ταπεινώσει εαυτόν υψωθήσεται” [Ματθ. κγ’10-12].H ταπείνωση είναι η ενέργεια που συνδέεται με την ταπεινοφροσύνη-ταπεινότητα και αναφέρετε στη σωστή αυτοσυνειδησία του ανθρώπου, όταν αυτός έχει το γνώσι σαυτόν και δεν αλαζονεύεται. Η βελτίωση της μεταπτωτικής και αλλοτριωμένης φύσης του ανθρώπου και η κυριαρχία επί των ενστίκτων και των παθών είναι ένα είδος ανώτατης επιτυχίας που ξεπερνά κατά πολύ την κατάκτηση του εξωτερικού περιβάλλοντος.
Πώς μπορούμε όμως να συνδέσουμε όμως αυτή την έννοια με την ηγεσία;
Η ταπεινοφροσύνη ως προαπαιτούμενο του γνήσιου ενδιαφέροντος προς τους ανθρώπους και της αίσθηση της κοινωνικής και ηθικής αποστολής του ηγέτη είναι απαραίτητα στοιχεία αν θέλουμε να προσεγγίσουμε την ηγεσία μέσω ενός ανθρωπιστικού-ουμανιστικού πρίσματος που αν και φαντάζει ουτοπικό η πορεία προς την επίτευξη του μπορεί να έχει πολλαπλά θετικά οφέλη. Oι πραγματικοι ηγέτες πρέπει να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να σκέπτονται και να ενεργούν σοφότερα, να ενεργοποιούν τα δημιουργικά ταλέντα τους, να είναι πρόθυμοι να μάθουν και είναι σε θέση να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη. Οι ταπεινοί ηγέτες γνωρίζουν ότι δεν έχουν όλες τις γνώσεις ή απαντήσεις και ως εκ τούτου ακούνε ενεργά ώστε να μάθουν. Γνωρίζουν επίσης τους δικούς τους περιορισμούς και ότι η αυτογνωσία τους βοηθά να γίνουν καλύτεροι. Γνωρίζουν πώς πρέπει να νιώθουν κάθε κορυφή που φθάνουν σαν πάτο που η μόνη επιλογή είναι η άνοδος σε άλλη κορυφή. Γνωρίζουν πως οι άνθρωποι τους είναι αυτοί που νοηματοδοτούν την ύπαρξη τους και η ανάπτυξη τους είναι το αποτέλεσμα που θα τους καταξιώσει μέσα τους και ήσυχα θα δώσουν τη δόξα στους άλλους. Καθώς οι ηγέτες ανεβαίνουν τη «σκάλα» και τον ακανθώδη ανήφορο κατά τον Καζαντζάκη, γίνεται ακόμα πιο κρίσιμο για αυτούς να βασίζονται σε άλλους. Ο τρόπος αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας με τους άλλους καθορίζει την επιτυχία τους. Οι ικανότητες των ανθρώπων τους είναι αυτές που κρατούν σταθερά τα σκαλοπάτια της ανόδου. Η συνειδητοποίηση αυτή ανοίγει την πόρτα για την ανάπτυξη περισσότερης ταπείνωσης.
Tαπείνωση δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση έλλειψη αυτοπεποίθησης ή αίσθησης των ικανοτήτων. Ούτε έλλειψη πρωτοβουλίας, θάρρους και οράματος. Σημαίνει κατανόηση των ορίων, λελογισμένη αισιοδοξία και προσέγγιση των πραγμάτων προσγειωμένα αλλά συνάμα και ελπιδοφόρα. Σημαίνει αποδοχή των ορίων και αποφυγή «θεοποίησης» αντιλαμβανόμενη ως μία παθογενής κατάστασης αλλά συνεχής προσπάθεια «θέωσης» που εδώ θα την ορίσουμε ως προσπάθεια προσέγγισης της τελειότητας που πάντα αλλάζει χαρακτηριστικά. Tέλειος ηγέτης δεν υπάρχει. Άλλωστε οι κοινωνικές επιστήμες στην οποία εμπίπτει η μελέτη του φαινόμενου της ηγεσίας δεν είναι διχοτομική αλλά έχει μία ευρεία κλίμακα.
Ό Απ. Παύλος το έλεγε και το πίστευε: ″Είμαι ό πρώτος αμαρτωλός του κόσμου”[Α′ Τιμ. 1.15]. Σε αντιπαραβολή ένας εμπνευσμένος ηγέτης μπορεί να πει πως βιώνει καθημερινά την άγνοια και την αμάθεια. Με αυτόν τον τρόπο θα ακούει ενεργητικά και θα αποφύγει τον εγκλωβισμό σε μονοπάτια απομόνωσης ως αυθεντία και μετατροπή σε εντολέα δικών του ιδεών στους υφισταμένους του.
Ο Μ. Βασίλειος λέει κάτι ”τολμηρό”: ″Να μην υπερηφανεύεσαι ποτέ εις βάρος του άλλου ούτε ακόμα και αυτών των υπερβολικά αμαρτωλών!” Να μην επιτρέψεις δηλαδή ποτέ στο λογισμό σου να καυχηθεί, ότι είσαι καλύτερος και από τον χειρότερο εγκληματία! Σου κακοφαίνεται; Άρα έχεις καλή ιδέα για τον εαυτό σου! Η σοφή παραίνεση του Μ. Βασιλείου μπορεί σε πίο ήπιο βαθμό να βοηθήσει τους ηγέτες να είναι προσγειωμένοι και να μην χάσουν την αίσθηση της αντικειμενικότητας, των δυνάμεων και των αδυναμιών τους.
Oι Ιάπωνες έχουν μία λέξη, wabi-sabi, προσδιορίζει την τέχνη της ατέλειας που κάθε φωτισμένος ηγέτης αποδέχεται και ξέρει πως η κατανόηση του εγγενούς στοιχείου της ατέλειας βοηθάει τον προσδιορισμό του τεράστιου πεδίου βελτίωσης και ανάπτυξης και την ταπεινότητα.
Όπως ο θεός θέλει έργα με ταπείνωση, κατά την ορθόδοξη πάντα διδασκαλία, έτσι και η ηγεσία απαιτεί εξάσκηση και εφαρμογή της έννοιας της ταπείνωσης μέσω έμπρακτων πράξεων και συμπεριφορών. Πρέπει οι άλλοι να αντιλαμβάνονται την ταπεινή φύση του ηγέτη τους μέσα από τις πράξεις του. Και αυτές οι πράξεις μπορεί να αφορούν πολύ μικρά και ασήμαντα πράγματα που όμως αποθηκεύονται στη μνήμη και διαμορφώνουν απόψεις.
