Λύση «διπλής κυριαρχίας» για Σερβία – Κόσοβο και «παγωμένες» συγκρούσεις
Η άτυπη Σύνοδος Κορυφής των Δυτικών Βαλκανίων, που διεξήχθη στο Βερολίνο, μπορεί να έφερε επί της ουσίας αποτελέσματα, αλλά φαίνεται ότι άλλαξε την ατζέντα των διαπραγματεύσεων, καθιστώντας σαφές ότι η επίλυση μακροχρόνιων διαφορών αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργοποίηση της ευρωατλαντικής προοπτικής, η οποία ενδέχεται να καθυστερήσει μερικούς μήνες και να συζητηθεί τον Οκτώβριο αντί του Ιουνίου, που είχε αρχικά αποφασιστεί.
Διασταυρωμένες πληροφορίες από το Κόσοβο και το Βερολίνο, αναφέρουν ότι κατά τη διάρκεια της άτυπης Συνόδου Κορυφής, η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι, ενημέρωσε τους ηγέτες για την αναθέρμανση της πρότασης dual sovereignty.
Ωστόσο, οι υφιστάμενες πολιτικές ισορροπίες κυρίως στο Βελιγράδι, καθιστούν δύσκολη την προώθηση του σχεδίου αυτού, καθώς συνεπάγεται την κατανάλωση πολιτικού κεφαλαίου, που δεν έχει σε αυτή τη φάση ο Σέρβος πρόεδρος, ο οποίος πιέζεται από μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.
Για το Βερολίνο η αποδοχή μιας συμπαγούς συμφωνίας, που δεν θα ανατρέπει το status quo, αλλά θα συμβάλλει στην αναδιάταξη σφαιρών επιρροής, περιορίζοντας το ρόλο της Ρωσίας και “ακρωτηριάζοντας” τον τουρκικό-ισλαμικό βραχίονα αποτελεί προτεραιότητα, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η σταθερή και απρόσκοπτη πορεία των χωρών προς την ΕΕ.
«Διπλή Κυριαρχία»
Το σχέδιο για συμφωνία «διπλής κυριαρχίας» Σερβίας – Κοσόβου το οποίο συζητείται ήδη από το 2011 αναφέρει ότι το Βόρειο Κόσοβο θα μπορούσε να έχει ευρύτερη εξουσία από αυτήν που προβλέπεται στη δομή της Ένωσης Σερβικών Δήμων, αλλά εντός του πλαισίου του Συντάγματος του Κοσόβου. Η συγκεκριμένη λύση αποκλείει τη διχοτόμηση του Κοσσυφοπεδίου, αμβλύνοντας έτσι ενδεχόμενες αντιδράσεις, προωθώντας τη διπλή κυριαρχία χωρίς μεταβολές των συνόρων. Το Κόσοβο θα διατηρήσει την εδαφική του ακεραιότητα, ενώ η Σερβία θα έχει ένα είδος κυριαρχίας στους Σέρβους του Κοσόβου και στις σερβικές ορθόδοξες εκκλησίες. Παράλληλα, ειδικές πρόνοιες θα σχηματιστούν για την εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών και τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής.
Ωστόσο, ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς έχει υιοθετήσει σκληροπυρηνική πολιτική, ανάγοντας τη διαμάχη Σερβίας – Κόσοβο σε μείζον εθνικό ζήτημα για συσπειρώσει την εκλογική του βάση που αντιδρά σε οποιοδήποτε παραχωρήσεις. Το τοπίο είναι πιο θολό στο Κόσοβο, όπου η λύση της αναδιάταξης συνόρων είχε προκαλέσει κυβερνητικό ρήγμα μεταξύ του προέδρου και του πρωθυπουργού.
Για την επιτυχή προώθηση τέτοιων σχεδιασμών, βέβαια, απαιτούνται μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας, ενέργειες όπως η μετατροπή της δύναμης ταχείας αντίδρασης του Κοσόβου σε τακτικό στρατό και οι υπέρογκοι δασμοί στις εισαγωγές σερβικών προϊόντων, έχουν δυναμιτίσει το κλίμα. Βέβαια, το Κόσοβο, δια στόματος του προέδρου του δηλώνει έτοιμο να ανοίξει διάλογο, χωρίς προαπαιτούμενα, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να τεθούν εκτός διαπραγμάτευσης οι ενέργειες αυτές.
Η «διπλή κυριαρχία» παραπέμπει στο μοντέλο της καντονοποίησης, που προβλέπει στη διαφύλαξη του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της περιοχής και στη θέσπιση αντίστοιχων ειδικών δικαιωμάτων για τις μειονότητες.
Σχετική μελέτη για την καντονοποίηση Κοσόβου – Μετόχια είχε εκπονήσει ο νέος ηγέτης του σερβικού Δημοκρατικού Κόμματος της Σερβίας (DS) Ζόραν Λούτοβατς, που θεωρείται μετριοπαθής και ευρωπαϊκού προσανατολισμού πολιτικός. Ο Λούτοβατσς συμμετέχει στον αντικυβερνητικό συνασπισμό «Συμμαχία για τη Σερβία» που ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018 που αποτελεί την «αιχμή του δόρατος» των μαζικών κινητοποιήσεων έναντι του σέρβου προέδρου.
Η «ανταλλαγή εδαφών» φαίνεται να προβλημάτισε και κάποιους από την αλβανόφωνη κοινότητα της Κοιλάδας του Πρέσεβο. Οι αστοί αλβανόφωνοι εμφανίζονται να έχουν στενές σχέσεις με το Βελιγράδι και διαθέτουν ισχυρά ερείσματα στον τοπικό πληθυσμό. Οι αλβανόφωνοι τοπικοί άρχοντες του Πρέσεβο δεν ενστερνίζονται τις σκληροπυρηνικές απόψεις του αλβανικού εθνικισμού, καθώς απολαμβάνουν ειδικό καθεστώς μέσα στη Σερβία.
Κλείσιμο συγκρούσεων
H επίλυση μακροχρόνιων συγκρούσεων αποτελεί μια προτεραιότητα για Ε.Ε. και Ηνωμένες Πολιτείες στα δυτικά Βαλκάνια, όπως διαφάνηκε από τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Η διευθέτηση της διαμάχης Σερβίας – Κοσόβου φαίνεται να αποτελεί στο πλαίσιο αυτό προσωπικό στοίχημα για την Άνγκελα Μέρκελ καθώς το Berlin Process έχει με στόχο την ένταξη έξι κρατών των δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία και Κόσσοβο) στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η γερμανική πολιτική για τα δυτικά Βαλκάνια δεν αναμένεται να αλλάξει καθώς το Βερολίνο από τη δεκαετία του ’90 θεωρείται το πιο ενεργό μέλος της διεθνής κοινότητας που έχει δεσμευθεί να ακολουθήσει πολιτικές για τη σταθεροποίηση της περιοχής.
Παράλληλα, μια επίλυση με το μοντέλο της «διπλής κυριαρχίας» ενδέχεται να στείλει θετικά μηνύματα και για την επίλυση άλλων συγκρούσεων ή «παγωμένων» συγκρούσεων. Η λύση της καντονοποίησης ενδέχεται να αποδυναμώσει τον εθνικισμό και να μετριάσει κάποιες αποσχιστικές τάσεις.
Ταυτόχρονα, το Βερολίνο στο πλαίσιο της προοπτικής αναδιάταξης των σφαιρών επιρροής φαίνεται να επιδιώκει και τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής στα δυτικά Βαλκάνια, που επενδύει στο μουσουλμανικό στοιχείο.
Το κείμενο συνυπογράφουν οι διεθνολόγοι,Νίκος Αρβανίτης και Γιώργος Ξ. Πρωτόπαπας,Intelligence - StrategicAnalyst και Strategic - MediaAnalyst του CrisisMonitor, αντίστοιχα.
