Ο Θάνος Μικρούτσικος και το «ποτέ δεν κρύφτηκα»
Αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού το 1993 στην τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου και έναν χρόνο μετά, το 1994, με τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη, υπουργός Πολιτισμού μέχρι και το 1996. Οι ώρες του στο Υπουργείο Πολιτισμού αμέτρητες (συνεργάτες του έλεγαν ότι ξεκινούσε το πρωί και έφευγε αργά το βράδυ), η πόρτα του ανοιχτή σε όλους, η τηλεφωνική του γραμμή διαθέσιμη. Ένας υπουργός, ήδη καταξιωμένος συνθέτης, που λειτουργούσε με την ακρίβεια μαθηματικού, έχοντας απόλυτη συναίσθηση της εργασίας που του είχε ανατεθεί, αλλά χωρίς κανένα στόμφο. Από τους πιο αποτελεσματικούς υπουργούς Πολιτισμού της Μεταπολίτευσης -και ως προς το νομοθετικό έργο του.
Μία από τις πιο σφοδρές απογοητεύσεις στη δημοσιογραφία είναι η συνειδητοποίηση της τεράστιας απόστασης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού λόγου. Η τυχόν ταύτιση μοιάζει με λακκούβα σε δρόμο σκοτεινό. Αν κάνεις το λάθος και πέσεις μέσα και επιπλέον τολμήσεις να ομολογήσεις το στραπάτσο, δεν εισπράττεις παρά τα δέοντα: Πώς γίνεται να είναι κανείς τόσο αφελής και να νομίζει ότι όσα δηλώνουν τα δημόσια πρόσωπα τα εννοούν κιόλας;
Ο Θάνος Μικρούτσικος υπήρξε εξαίρεση. Ναι, σπουδαίος συνθέτης. Από την «Καντάτα για τη Μακρόνησο» μέχρι τον «Σταυρό του Νότου» -που έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις το ένα εκατομμύριο- και την όπερα «Ελένη», το έργο του πυκνό και ισάξιο. Ναι, μαχητικός διανοούμενος και την ίδια στιγμή άνθρωπος πρακτικός που στάθμιζε απόψεις, πρόσωπα και ανάγκες με το χαρτί και το μολύβι. Απολαυστικός συνομιλητής και δεινός αφηγητής εντός και εκτός σκηνής. Όμως, εκείνες οι τρεις λέξεις που έγραψε στις 8 Δεκεμβρίου, είκοσι ημέρες προτού φύγει από τη ζωή, το «ποτέ δεν κρύφτηκα», συνοψίζει την ουσία του. Είναι αλήθεια, ποτέ δεν κρύφτηκε, δεν υπήρξε «ρόλος», αυτό που έλεγε δημόσια το επαναλάμβανε και σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις. Η συνέπεια -ακόμη και στις αναθεωρήσεις, ένας ευφυής άνθρωπος αναθεωρεί τις θέσεις του όποτε το κρίνει αναγκαίο- ήταν η προστιθέμενη αξία της πορείας του.
Ο Μικρούτσικος συνήθιζε να παροτρύνει τους νέους να ξεπεράσουν τις καταγεγραμμένες δυνατότητες τους -πόση ευαισθησία και δύναμη έχει μέσα της αυτή η φράση. Τον θυμάμαι να μιλάει για τα τέσσερα παιδιά του (τις κόρες του Σεσίλ και Κωνσταντίνα από τον γάμο με την ηθοποιό Ειρήνη Ιγγλέση και Αλεξάνδρα και Στέργιο από τον γάμο του με τη δημοσιογράφο και συγγραφέα, την αγαπημένη του σύζυγο από το 1996 Μαρία Παπαγιάννη), όπως και τα δύο εγγόνια του, με απέραντη αγάπη. Τον θυμάμαι μόλις πριν από δεκαπέντε μήνες, Σεπτέμβρη του 2018, στην παρουσίαση της έκδοσης του βιβλίου - cd «Καντάτα για την Μακρόνησο - Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη» να εξομολογείται «... Οι συναντήσεις με τον Ρίτσο πύκνωναν, έγιναν σχεδόν καθημερινές και οι συμβουλές του αμέτρητες στον νέο συνθέτη. ‘Γράφε για ό,τι σε καίει‘, μου έλεγε. ‘Σε καίει ο έρωτας; Γράφε! Η μοναξιά σου; Γράφε! Ο αγώνας ενάντια στη βία του φασισμού; Γράφε! Αλλά πρόσεχε! Το θέμα δεν ορίζει την αξία του έργου’. Αυτό που έχει σημασία είναι το αδιάσπαστο περιεχομένου και φόρμας. Γιατί κάθε νέο περιεχόμενο, έλεγε, απαιτεί μία νέα φόρμα, γιατί η φόρμα είναι κοινωνική εμπειρία αποκρυσταλλωμένη...» Ήταν ένα ηλιόλουστο μεσημέρι στον κήπο του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών και ο Θάνος ευδιάθετος, παρότι η μεγάλη μάχη είχε ξεκινήσει ήδη έναν χρόνο πριν.
Τον θυμάμαι στις συναυλίες του (από το Ηρώδειο και το Μέγαρο Μουσικής, όπου υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής του περίφημου Μουσικού Αναλογίου μέχρι μουσικές σκηνές και υπαίθρια θέατρα) να εισπράττει το πιο ζεστό, παρατεταμένο χειροκρότημα του κόσμου -κοινό όλων των ηλικιών- και να χαμογελάει ευτυχισμένος. Να στηρίζει νέους καλλιτέχνες, να είναι γενναιόδωρος. Να δηλώνει παρών.
«“Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος. Το να μην παραδίνεσαι, αυτό είναι” που λέει και ο αγαπημένος μου Χικμέτ» έγραφε σ’ εκείνο το μήνυμα της 8ης Δεκεμβρίου.
«… Ο Θάνος Μικρούτσικος είναι ήδη ένας ποταμός που κουβαλά στην κοίτη του πολύ σπουδαία πράγματα. Ένα πρόσωπο πρωτογενές» έγραφε ο Μάνος Χατζιδάκις.
Η πολιτική κηδεία του θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου. Θα είναι ένας πραγματικά δύσκολος αποχαιρετισμός.
