Η πολυδιάστατη διπλωματία του Ερντογάν δημιουργεί τετελεσμένα για την Ελλάδα;
Ο συνδυασμός «ήπιας» και «σκληρής» ισχύος που χαρακτηρίζουν την διπλωματία του Ταγίπ Ερντογάν, κλιμακώνουν την πίεση προς την Ελλάδα, επιδιώκοντας να δημιουργήσουν τετελεσμένα σε βάρος των ελληνικών εθνικών συμφερόντων. Η διπλωματία του Ερντογάν ασκείται σε πολλαπλά μέτωπα, Αιγαίο, Θράκη, μεταναστευτικό και με διμερείς αμυντικές συμφωνίες. Η ελληνική διπλωματία αν και αντιδράει απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις κυρίως σε Αιγαίο, δίνει την εντύπωση ότι στερείται ενός «earlywarningsystem», ώστε να προβλέπει και να ενεργεί σε πρώτο χρόνο και όχι ετεροχρονισμένα.
Στρατιωτική διπλωματία
Η στρατιωτική διπλωματία του Ερντογάν που ασκείται με σύναψη αμυντικών συμφωνιών, έγινε ιδιαίτερα εμφανής με τη Λιβύη και την πρόσφατη επίσκεψη του τούρκου προέδρου στην Τυνησία. Ταυτόχρονα, αν λάβουμε υπόψη και δημοσίευμα τουρκικού ΜΜΕ, ότι ο Ερντογάν εξετάζει το ενδεχόμενο να στείλει τούρκους στρατιώτες στη Βόσνια, τότε η ευρύτερη εικόνα που σχηματίζεται παραπέμπει σε μια προσπάθεια της Τουρκίας να απομονώσει την Ελλάδα σε περιφερειακό επίπεδο. Ο Ερντογάν δήλωσε ότι μετά από αίτημα της κυβέρνησης της Τρίπολης, θα αποστείλει σύντομα στρατεύματα στην Λιβύη. Η στρατιωτική και αμυντική συνεργασία Τουρκίας και Λιβύης, δεν συνεπάγεται την αποστολή στρατευμάτων -γίνεται μόνο μετά από αίτημα. Ο στόχος του Ερντογάν είναι η διατήρηση στη εξουσίας της κυβέρνησης της Τρίπολης με την οποία η Τουρκία έχει υπογράψει μνημόνιο για την οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων. Η Τυνήσια, διαδραματίζει και αυτή σημαντικό ρόλο στη στρατιωτική διπλωματία του Ερντογάν, ο όποιος σύμφωνα με ΜΜΕ φέρεται να ζήτησε πρόσβαση σε λιμάνι, ώστε πλοία του τουρκικού πολεμικού ναυτικού να έχουν δυνατότητα επιχειρούν στην θαλάσσια περιοχή γύρω από Λιβύη και Ελλάδα.
Θράκη
Το «μέτωπο» της Θράκης αν και αρκετές φορές υποβαθμίζεται από τα ελληνικά ΜΜΕ, εξαιτίας των τουρκικών προκλήσεων σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό. Η τουρκική διείσδυση στη Θράκη έχει φορέα άσκησης το τουρκικό προξενείο και εφαρμόζεται μέσα από τη δημιουργία παράλληλων δομών - θρησκευτικών, εκπαιδευτικών, πολιτιστικών, αθλητικών, υγειονομικών, οικονομικών και εμπορικών. Η τουρκική διπλωματία στη Θράκη έχει υιοθετήσει στρατηγικής «ήπιας ισχύος». Η Τουρκία προσφέρει, υποτροφίες σε μέλη των «τουρκικών», όπως τις χαρακτηρίζει, μειονοτήτων στη Βουλγαρία και τη Δυτική Θράκη. Παράλληλα, η υγειονομική περίθαλψη έχει εξελιχθεί σε ένα σημαντικό εργαλείο της τουρκικής ήπιας ισχύος, καθώς, μέσω προπαγάνδας, εκμεταλλεύεται τις παθογένειες του συστήματος της ελληνικής δημόσιας υγείας, παρακινώντας τους έλληνες μουσουλμάνους να νοσηλευτούν σε τουρκικά νοσοκομεία.
Αιγαίο
Οι τουρκικές προκλήσεις σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο εντάσσονται στο πλαίσιο της «σκληρής» ισχύος, επιδιώκοντας να επιβάλλουν το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» (MaviVatan) - αφορά ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής Μεσογείου, αγνοώντας τις υφαλοκρηπίδες Κύπρου, Ρόδου, Καστελόριζου, Καρπάθου, Κάσου και του ανατολικού τμήματος της Κρήτης. Οι τουρκικές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου της Ελλάδας αποτελούν πάγια τακτική αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Στις 27 Δεκεμβρίου, δυο τουρκικά αεροσκάφη τύπου F-16 πραγματοποίησαν υπερπτήση πάνω από πάνω από τη νήσο Παναγιά και τις Οινούσσες στα 5.500 μέτρα και στα 6.500 μέτρα αντίστοιχα. Οι παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία, έχουν σύμφωνα με στοιχεία του ΓΕΕΘΑ αυξηθεί υπερβολικά κατά την τελευταία δεκαετία. Το 2019 οι παραβιάσεις ανέρχονται στις 2032, σε σύγκριση με το 2009 ήταν μόνο 90. Ο Ερντογάν επιδιώκει να σύρει την Ελλάδα σε μια εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση, που να περιλαμβάνει «γκρίζες ζώνες», και το θέμα της στρατικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, τα οποία η Ελλάδα δεν συζητάει.
Μεταναστευτικό
Το μεταναστευτικό αποδεικνύεται σημαντική παράμετρος του Ταγίπ Ερντογάν στο πλαίσιο ενός «υβριδικού» πολέμου εναντίον της Ελλάδας. Η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τις μεταναστευτικές ροές και να τις χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης απέναντι στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ενωση, για την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων. Ο Ερντογάν εμφανίζεται, ως «προστάτης» των απανταχού μουσουλμανικών πληθυσμών και από τον κανόνα δεν εξαιρούνται οι μετανάστες μουσουλμάνοι. Το πρόβλημα ταυτοποίησης των προσφύγων/μεταναστών, η διείσδυση παράτυπων μεταναστών στην ελληνική επικράτεια από τα νησιά και τον Έβρο, δεν αποκλείει, ότι ισλαμιστές εξτρεμιστές εκμεταλλεύτηκαν τις μεταναστευτικές ροές για να περάσουν από τη Συρία και άλλες χώρες στην Ελλάδα. Η Τουρκία έχει υποστηρίξει ομάδες ισλαμιστών εξτρεμιστών μαχητών στη Συρία εναντίον του καθεστώτος της Δαμασκού καθώς και ομάδες ισλαμιστών μαχητών στα δυτικά Βαλκάνια.
Προπαγάνδα
Η προπαγάνδα εξελίσσεται σε δυναμικό εργαλείο του Ταγίπ Ερντογάν για την προώθηση των τουρκικών διεκδικήσεων. Δηλώσεις Ερντογάν, τούρκων κυβερνητικών αξιωματούχων και τουρκική διπλωματία, αποτελούν κύρια θέματα των mainstream ψηφιακών ΜΜΕ. Τα ποσοτικά δεδομένα του PaloPro, λογισμικό για web & socialmediaanalytics για το query «Τουρκία» τη χρονική περίοδο 21-28 Δεκεμβρίου 2019, δείχνουν ότι κατέγραψε 12,456 συνολικές αναφορές (News 7,396, Twitter 3,075, Blogs 1,753, Facebook 232). Ταυτόχρονα, η ανάλυση περιεχομένου, δείχνει ότι ποσοστό 70% των χρηστών του ελληνικού διαδικτύου αναπαράγει αφιλτράριστα, την ειδησεογραφία των mainstream MME για τις τουρκικές προκλήσεις. Το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών διακατέχεται από συναισθήματα ανασφάλειας και οργής προς την Τουρκία, αλλά και από έλλειψη εμπιστοσύνης στην ελληνική διπλωματία. Επίσης, η τουρκική προπαγάνδα εκμεταλλεύεται τις παθογένειες του ελληνικού συστήματος τόσο στη Θράκη όσο και στη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης. Το Νοέμβριο το τουρκικό TRT World ανάρτησε βίντεο με τίτλο «Athens: The City With No Mosques», με το ρεπορτάζ του, να υποστηρίζει ότι οι μουσουλμάνοι που ζουν εντός, όσο και γύρω από την Αθήνα, δεν απολαμβάνουν θρησκευτική ελευθερία.
Τετελεσμένα
Η τουρκική διπλωματία επιδιώκει να δημιουργήσει τετελεσμένα, να περιορίσει τις αντιδράσεις της Ελλάδας και να την απομονώσει σε περιφερειακό επίπεδο. Η κυβέρνηση της Αθήνας κατάγγειλε το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης και συνεχίζει το διπλωματικό μαραθώνιο, αλλά η ελληνική διπλωματία όπως έχουμε επισημάνει παρουσιάζει έλλειμμα συντονισμού και επικοινωνιακής στρατηγικής.
Η υπερψήφιση από την ολομέλεια της αμερικανικής Γερουσίας του νομοσχεδίου για το EastMed, σαφώς και αποτελεί διπλωματική «νίκη» για την Ελλάδα, αλλά από το σχεδιασμό μέχρι την υλοποίηση του έργου, ο δρόμος είναι μεγάλος. Καθοριστικός παράγοντας θεωρείται η βιωσιμότητα του αγωγού και οι συνθήκες της αγοράς ενεργείας. Η συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, Αιγύπτου, θεωρείται ακόμα ένα διπλωματικό asset, που αναδεικνύει την κινητικότητα της ελληνικής διπλωματίας. Η υπογραφή της συμφωνίας Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ για τον EastMed, στις 2 Ιανουαρίου στην Αθήνα, θεωρείται το αποκορύφωμά της, αλλά αποτελεί απλά μια υπογραφή. Η ιστορία της διπλωματίας των «αγωγών» έχει δείξει ότι συμφωνίες και υπογραφές δεν είναι αρκετές, καθώς έργα έχουν ακυρωθεί στην πορεία.
Η στήριξη του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν προς την Ελλάδα και οι επικρίσεις του προς την Τουρκία, προκαλούν αίσθηση στην διεθνή διπλωματική κοινότητα. Όμως, Γαλλία δεν φαίνεται να έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο. Ο Μακρόν έχει ταχθεί στο μέτωπο της Λιβύης υπέρ του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, αλλά οι κινήσεις του καθορίζονται από την προώθηση των γαλλικών εθνικών συμφερόντων.
Η ελληνική κυβέρνηση διατηρεί και διαύλους επικοινωνίας με τον στρατάρχη Χάφταρ, του οποίου οι στρατιωτικές δυνάμεις πολιορκούν την Τρίπολη. Ο Χάφταρ έχει επικρίνει το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση θαλασσίων συνόρων. Όμως, ερωτήματα εγείρονται αναφορικά με την εξέλιξη του «proxywar» της Λιβύης, τις πολιτικές διαπραγματεύσεις και πως θα ενεργήσει ο Χάφταρ εάν ανέλθει στην εξουσία, καθώς το μνημόνιο αφαιρεί από την Ελλάδα υπέρ της Λιβύης, ΑΟΖ έκταση 39.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
