Το χαμένο παιδί μέσα μας
Η εικόνα των παιδιών σε μια κοινωνία είναι ίσως ο πιο ακριβής καθρέφτης των ενηλίκων. Τα παιδιά είναι ευαίσθητες υπάρξεις, που απορροφούν την ενέργειά μας, διαπλάθονται από τα όσα καλώς ή κακώς κάνουμε και προσπαθούν να μας μοιάσουν. Τα όσα επιβάλλουμε στα παιδιά ως γονείς, παιδαγωγοί ή με τον οποιοδήποτε άλλο τρόπο θα δημιουργήσουν τους αυριανούς πολίτες και κάθε κοινωνία πριν προσπαθήσει να λύσει το πρόβλημα της παιδείας της θα πρέπει πρώτα να αναρωτηθεί τι είδους πολίτες χρειάζεται.
Οι σημερινοί ενήλικες επιδεικνύουν μια τρομερή αγωνία για τις δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν τα παιδιά. Οι οργανωμένες δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν τα παιδιά μας όλο και περισσότερο πληθαίνουν. Η ηλικία στην οποία ξεκινούν αυτές οι δραστηριότητες όλο και περισσότερο μειώνεται. Η πλειοψηφία των σημερινών γονιών ξεκινά στα τρία χρόνια ή και νωρίτερα. Οι δραστηριότητες ποικίλλουν, ξένες γλώσσες, αθλήματα, ρομποτική, μαγειρική, γιόγκα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Σκοπός μου με αυτό το άρθρο δεν είναι να καταδικάσω αυτές καθαυτές τις δραστηριότητες. Ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού καθεμία μπορεί κατά περίσταση να φανεί αρεστή στο παιδί ή χρήσιμη. Επίσης, αυτές οι δραστηριότητες φαίνεται να είναι ένας από τους λίγους τρόπους να κοινωνικοποιούνται τα απογεύματα τα παιδιά εφόσον πλέον το ελεύθερο παιχνίδι στις γειτονιές έχει καταργηθεί εντελώς. Αυτό που θα πρέπει, νομίζω, να προσέξουμε είναι να μην καταφεύγουμε σε αυτές με υπερβολή για να μην εξαφανίσουμε έτσι όσα είναι πιο ουσιώδη και πιο απαραίτητα για τα παιδιά.
Σε όλο αυτό το μανιώδες πρόγραμμα που μπαίνουν μερικές φορές τα παιδιά σήμερα φοβάμαι πως ελλοχεύει ένα κίνδυνος.Μήπως έτσι τους στερούμε αυτό που στ’ αληθινά τα κάνει παιδιά; Τι είναι αυτό λοιπόν που χαρακτηρίζει την παιδική ηλικία αν όχι ο αυθορμητισμός και το παιχνίδι; Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μάθουν μέσα από μια συνεχή επαφή με το περιβάλλον τους. Στον δικό του χρόνο και με τον δικό του τρόπο το καθένα. Δεν χρειάζεται κατά τη γνώμη μου, από πολύ μικρή ηλικία να επιβάλλουμε στα παιδιά τι θα μάθουν και πώς, ούτε να προσπαθούμε να τα κάνουμε να λειτουργούν σε τόσο αυστηρό πρόγραμμα. Δεν χρειάζεται να σκεφτούμε εμείς αν θα τα ωφελήσει η μουσική ή ο αθλητισμός. Χρειάζεται να είμαστε παρόντες, να τους δείχνουμε σιγά-σιγά τον κόσμο και με την αγάπη μας να τα κάνουμε να εμπιστεύονται τον εαυτό τους και να τον ακούν. Αν τα κάνουμε αυτά, όταν θα έρθει η ώρα θα βρει μόνο του το κάλεσμά του το καθένα. Φυσικά η κάθε οικογένεια ανάλογα με τα ενδιαφέροντά της παρέχει και συγκεκριμένα ερεθίσματα. Είναι άλλο όμως να παρέχουμε ερεθίσματα στα παιδιά κι άλλο να κάνουμε για αυτά πρόγραμμα σπουδών πριν καν πάνε στο νηπιαγωγείο.
Και το παιχνίδι; Τι είναι το παιχνίδι αν όχι η πρώτη και βασική ανάγκη των παιδιών και ο πιο σημαντικός τρόπος να ενσωματώσουν μέσα τους ό,τι παρατηρούν; Πόσες οικογένειες σήμερα θεωρούν αληθινά σημαντικό το παιχνίδι; Το παιχνίδι είναι η γλώσσα των παιδιών, είναι ο τρόπος τους να εκφραστούν, να εκτονωθούν, να κοινωνικοποιηθούν, να δοκιμάσουν τις δεξιότητες τους, να αυτορρυθμιστούν. Οι οργανωμένες δραστηριότητες και ο αθλητισμός, ακόμη κι αν είναι διασκεδαστικά για κάποια παιδιά, δεν είναι αληθινό παιχνίδι. Γίνονται υπό την επίβλεψη ενήλικα, έχουν κανόνες και στα παιδιά δίνονται οδηγίες. Δεν ικανοποιούν σε καμία περίπτωση την ανάγκη των παιδιών για παιχνίδι, είναι λάθος να νομίζουμε πως το αντικαθιστούν.
Το αληθινό παιχνίδι γίνεται μόνο με τη φαντασία. Αληθινά μπορεί να παίζει ένα παιδί ακόμη και με τα δάχτυλά του κάνοντάς τα πρόσωπα μιας ιστορίας. Η αβάσταχτη πληθώρα των παιχνιδιών σήμερα δεν διευκολύνει τα παιδιά, αντίθετα τα κάνει να βαριούνται εύκολα, να γίνονται απαιτητικά, να έχουν μια ψευδή αίσθηση κυριαρχίας, να χάνουν τελικά τη διασκέδαση αλλά και τη μάθηση που θα μπορούσαν να απολαμβάνουν με λιγότερα παιχνίδια-αντικείμενα. Το αληθινό παιχνίδι γίνεται μόνο όταν κάτι μας λείπει. Δεν είναι ανάγκη ένα τρίχρονο παιδί για να κάνει πως μαγειρεύει να διαθέτει πλήρη, εξοπλισμένη παιδική κουζίνα. Μπορεί να παίξει αληθινά και με ένα μπρίκι. Μπορεί να παίξει με ασφαλή υλικά από την κουζίνα ή από άλλα δωμάτια ή με ένα παλιό ρολόι των γονιών του. Τα παιδιά από τη φύση τους έχουν τη δυνατότητα να χαίρονται εύκολα. Χρειάζεται στ’ αλήθεια να αγχωνόμαστε τόσο πολύ για το πώς θα «αγοράσουμε» τη χαρά τους;
Επίσης, τα παιδιά χρειάζονται τη φύση, ακόμη και μια πευκοβελόνα μπορεί να τραβήξει το ενδιαφέρον τους. Ο κόσμος είναι μαγικός, όταν αφήνουμε τον εαυτό μας να τον δει. Τα περισσότερα παιδιά είναι πολύ ευτυχισμένα, όταν τα αφήνουμε να τρέχουν ελεύθερα. Αυτή η τρομακτική εμπορευματοποίηση της παιδικής ηλικίας με κάνει να αναρωτιέμαι πόσο ο κόσμος των ενηλίκων έχει ακόμη τη φαντασία του σήμερα. Πόσο αληθινά χαίρεται και πόσο αληθινά ερωτεύεται, πόσο δημιουργεί με πάθος, πόσο τελικά αγαπά την ίδια τη ζωή. Όταν αγαπάμε αληθινά τη ζωή, δεν χρειαζόμαστε τόσες απομιμήσεις, δεν λαχταράμε τόσο το υλικό, δεν βασίζουμε την ύπαρξη και την ευτυχία μας σε όσα μπορούν μόνο να αγοραστούν.
Πόσο τελικά μιλάμε ουσιαστικά στα παιδιά σήμερα; Πόσο τα ακούμε και πόσο τους επιτρέπουμε να είναι αυθόρμητα; Πόσο εμείς διατηρούμε τον αυθορμητισμό μας, το χιούμορ μας, πόσο αγαπάμε αληθινά όσους λέμε πως αγαπάμε; Πόσο συχνά γελάμε και πόσο συχνά θαυμάζουμε τα μικρά, καθημερινά θαύματα αυτής της ζωής;
Μέσα στην υπερκατανάλωση, την υπερπληροφόρηση, τις ευθύνες της ενήλικης ζωής είναι τελικά τόλμημα σήμερα να συνεχίζεις να ακούς το παιδί μέσα σου. Το παιδί που είναι κρυμμένο μέσα μας, το παιδί που ήμασταν κάποτε, είναι όλη η χαρά που θα έχουμε ποτέ. Είναι όλα τα αστεία που θα πούμε ποτέ κι όλη η αυθεντική αγάπη που θα δώσουμε, είναι ο χορός μας, οι ζωγραφιές μας, τα τραγούδια που μας ξεσηκώνουν, η ανάγκη μας να γνωρίσουμε τον κόσμο και να ζήσουμε τη ζωή. Είναι αυτό το κάτι που ακόμη και με τη λύπη, τον φόβο ή τον θυμό του θα βρει στο τέλος έναν τρόπο να παίξει…
