Αυτή είναι μια αίθουσα ψυχοθεραπείας ή πώς η φαντασία μπορεί να νικήσει την κατάθλιψη
Η κατάθλιψη πετρώνει τους ανθρώπους. Είναι σαν να τους ντύνει με μάρμαρο και να δημιουργεί έτσι, αγάλματα που αναπνέουν. Ένας μαρμαρωμένος άνθρωπος δεν βλέπει αναγκαστικά τη ζωή ως δυστυχή αλλά την βλέπει ως προβλέψιμη. «Το ένα πρόβλημα μετά το άλλο, μετά το άλλο και στο τέλος πεθαίνουμε». Ένας μαρμαρωμένος άνθρωπος δεν βασανίζεται επειδή δεν έχει κάτι να περιμένει αλλά επειδή ξέρει τι είναι αυτό που περιμένει. Σαν φαγητό που επαναλαμβάνεται τρεις φορές τη μέρα και κάθε μέρα, η ζωή χάνει σιγά σιγά τη γεύση της.
Θυμάμαι σε μια παράδοση στο πανεπιστήμιο να μας μιλούν για αυτό τον άγευστο και τον άκαμπτο τρόπο σκέψης που μοιάζει όντως, απόλυτα ρεαλιστικός· ναι, τα προβλήματα δεν σταματούν ποτέ, ναι, στο τέλος πεθαίνουμε και άρα πού και ποιο είναι το νόημα σε όλα αυτά; Θυμάμαι να μας λένε αμέσως μετά ότι εκτός από ρεαλιστικός, αυτός ο τρόπος σκέψης είναι και αρχαϊκός: αδυνατεί να συμπεριλάβει στην αξιολόγησή του, την πολυπλοκότητα της ζωής. «Δεν επιτρέπεις», θυμάμαι να λέω κάποτε «στην πολυπλοκότητα της ζωής να σε εκπλήξει. Άφησε σε παρακαλώ, τη ζωή να σε εκπλήξει».
Γράφοντας το βιβλίο «Αυτή είναι μια αίθουσα Ψυχοθεραπείας» από τις εκδόσεις 24γράμματα, θέλησα να κάνω χώρο στην έκπληξη τόσο σε επίπεδο περιεχομένου, όσο και σε συμβολικό επίπεδο. Θέλησα να αποστιγματίσω τη δημιουργικότητα και να προτείνω ότι ίσως, σε εκείνη την αβεβαιότητα μεταξύ αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας για το μέλλον, σε αυτή τη μετάβαση που περιγράφει, ίσως, όλη μας τη ζωή, κρύβεται ασφάλεια. Νιώθουμε πολλές φορές από κοινωνικές πιέσεις ότι οφείλουμε να εξετάσουμε προσεκτικά τις ταμπέλες που απλώνονται μπροστά μας και να επιλέξουμε ποιες θα νοικιάσουμε και ποιες θα απορρίψουμε. «Είμαι καταθλιπτικός. Είμαι αγχωτικός. Είμαι ρεαλιστής- δεν πιστεύω σε παραμύθια. Είμαι αισιόδοξος και βρίσκω ελπίδα, για λίγο έστω, σε ιστορίες επιτυχίας».
«Και όταν συναντώ ξανά όλα αυτά τα ερεθίσματα που μοιάζουν να έρχονται από έναν άλλο κόσμο, διαφορετικό εκείνου των θλίψεων, ένα ηλιοβασίλεμα για παράδειγμα, σκέφτομαι τι κρίμα που ήταν, όταν πνιγόμουν στην ακινησία, να μην βρεθεί ένας άνθρωπος να με ρωτήσει τι χρώμα γίνεται ο ουρανός όταν ο ήλιος ξεκινά να βυθίζεται στον ορίζοντα κάθε καλοκαιρινό απόγευμα («Αυτή είναι μια αίθουσα ψυχοθεραπείας, εκδ. 24 γράμματα)»
Αυτό το βιβλίο δεν είναι ένα βιβλίο αυτοβοήθειας. Ναι, το έγραψα ενώ κάνω το διδακτορικό μου στη Συμβουλευτική Ψυχολογία στο πανεπιστήμιο Fordham της Νέας Υόρκης αλλά δεν θέλω να επιβάλω καμία γνώμη ούτε να στηρίξω καμία βεβαιότητα· δεν έχω καμία βεβαιότητα. Για αυτό αποφάσισα να κάνω κάτι που δεν θεωρούσα σοβαρό μέχρι να εκτιμήσω την δυνατότητα τόσο της έκπληξης όσο και της δημιουργικότητας να αντιταχθούν στην εύθραυστη ακαμψία της κατάθλιψης· να γράψω ένα μυθιστόρημα.
Η Έλπη Χωματά, μια ψυχολόγος που διασχίζει τρεις ηπείρους και που εμπιστεύεται τις παρορμήσεις της σαν να πρόκειται για απαυγάσματα χρόνιας μελέτης, αναρωτιέται σχετικά με την απόσταση που χωρίζει τους ψυχικά υγιείς από τους ψυχικά ασθενείς, βιώνει συχνά η ίδια «ανώδυνες παραλύσεις», αποκτά πρόσβαση σε μυστικά και πάθη ασθενών τόσο σε αίθουσες ψυχοθεραπείας όσο και σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα και μέσα σε μια αγωνία να καταλάβει με απόλυτη βεβαιότητα πού θα την οδηγήσει η ζωή, κάνει χώρο σε νεκρούς συγγενείς, σοφούς επόπτες, θεραπευτές που την απογοητεύουν και στους ανθρώπους οι οποίοι την εμπιστεύονται, να μπουν σε ένα παιχνίδι διαπραγμάτευσης ως προς το μέλλον της το οποίο αποκτά διαφορετικές εκβάσεις αλλά ίσως και καμία τελικά. Η Έλπη και η ιστορία της προσπαθούν να αντιταχθούν σε θεωρίες ψυχολογίας που βλέπουν τους ανθρώπους με λίγες, πολύ λίγες διαστάσεις. Σε κάθε δίλημμα, η Έλπη λέει ότι ο ψυχισμός δραπετεύει από τα απλοϊκά σχήματα στα οποία τείνουν να υπακούν κουρασμένες απόψεις και θέλει να θέσει τον εαυτό της ως παράδειγμα. Το ίδιο θέλουν και όσοι πιάνουν την ιστορία της στα χέρια τους.
Να κάνω λοιπόν χώρο στην έκπληξη, να κάνω και χώρο στην αβεβαιότητα θέλησα με αυτό το βιβλίο. Με αντίσταση στις βεβαιότητες, εάν κάτι θα τολμούσα να πω σε όσους υποφέρουν από θέματα ψυχικής υγείας και σε όσους δοκιμάζονται γύρω τους είναι να μην καταδικάζουν το μέλλον τους. Και να μην εμπιστευτούν επαγγελματίες ψυχικής υγείας που τείνουν να καταδικάσουν το μέλλον τους. Οι ψυχολόγοι χρειάζονται φαντασία. Το πιο εύκολο που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να βγάλουμε ατράνταχτα πορίσματα· για προγνώσεις ασθενών, για το ποιος φταίει από το οικογενειακό τους περιβάλλον, για το πόσο μακριά μπορούν να πάνε. Η απάντηση βασίζεται στην ταπεινοφροσύνη και για μένα είναι – δεν ξέρουμε. Ίσως και να υπάρχει ασφάλεια στο δεν ξέρουμε. Ας αφήσουμε λοιπόν, τη ζωή να μας εκπλήξει.
Το βιβλίο «Αυτή είναι μια αίθουσα Ψυχοθεραπείας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24γράμματα σε όλα τα βιβλιοπωλεία.
