Υπάρχουν όντως στοιχεία που να δείχνουν ότι ο κορονοϊός ήρθε από εργαστήριο;
Τηλεγραφήματα του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών δείχνουν πως αξιωματούχοι της πρεσβείας ανησυχούσαν για την βιοασφάλεια σε εργαστήριο ιών στη Γουχάν της Κίνας- στην ίδια πόλη από όπου άρχισε η επιδημία του κορονοϊού. Επίσης, ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, έχει πει ότι η αμερικανική κυβέρνηση εξετάζει ανεπιβεβαίωτες αναφορές πως ο ιός ξέφυγε από εργαστήριο.
Το BBC παρουσιάζει μια σύνοψη των στοιχείων περί του σεναρίου αυτού.
Τι λένε τα τηλεγραφήματα
Η Washington Post ανέφερε, με βάση πληροφορίες από διπλωματικά τηλεγραφήματα, πως το 2018 Αμερικανοί επιστημονικοί διπλωμάτες απεστάλησαν επανειλημμένα σε επισκέψεις σε κινεζικές ερευνητικές εγκαταστάσεις. Αξιωματούχοι έστειλαν δύο προειδοποιήσεις στην Ουάσινγκτον περί ανεπαρκούς ασφαλείας στο εργαστήριο. Όπως αναφέρεται στο σχετικό δημοσίευμα, οι αξιωματούχοι ανησυχούσαν για αδυναμίες ασφάλειας και διοίκησης στο Wuhan Institute of Virology και ζητούσαν περισσότερη βοήθεια. Επίσης, υποστηρίζεται πως διπλωμάτες ανησυχούσαν πως οι έρευνες σε κορονοϊούς νυχτερίδων θα μπορούσαν να προκαλέσουν κίνδυνο μιας νέας επιδημίας τύπου SARS. Σύμφωνα με την εφημερίδα, τα τηλεγραφήματα τροφοδότησαν πιο πρόσφατες συζητήσεις στην αμερικανική κυβέρνηση σχετικά με το αν το WIV ή άλλο εργαστήριο στη Γουχάν θα μπορούσε να αποτελεί την πηγή του ιού πίσω από τη σημερινή πανδημία. Επίσης, το Fox News παρουσίασε μια αναφορά που προωθούσε τη θεωρία της προέλευσης από εργαστήριο.
Η επιδημία, ως γνωστόν, εκδηλώθηκε στα τέλη του 2019, και κρούσματα συνδέθηκαν με αγορά τροφίμων στη Γουχάν. Ωστόσο παρά τις εικασίες, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν πως στα αλήθεια ο ιός ξέφυγε κατά λάθος από εργαστήριο.
Τι μέτρα ασφαλείας χρησιμοποιούν τα εργαστήρια;
Τα εργαστήρια που μελετούν ιούς και βακτήρια χρησιμοποιούν ένα σύστημα γνωστό ως BSL standards (Bio Safety Level). Υπάρχουν τέσσερα επίπεδα, που εξαρτώνται από τα είδη βιολογικών παραγόντων που μελετώνται και τα προληπτικά μέτρα περιορισμού που χρειάζονται για την απομόνωσή τους. Το BSL-1 είναι το χαμηλότερο, και χρησιμοποιείται από εργαστήρια που μελετούν γνωστούς βιολογικούς παράγοντες, που δεν αποτελούν απειλή για τους ανθρώπους. Τα μέτρα ασφαλείας αυξάνονται μέχρι το επίπεδο BSL-4, που είναι το υψηλότερο που υπάρχει και αφορά στα πιο επικίνδυνα γνωστά παθογόνα, μεταξύ των οποίων ο Έμπολα, ο Μάρμπουργκ και η ευλογιά. Τα στάνταρ αυτά εφαρμόζονται διεθνώς, με κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις. Ωστόσο, αν και ο ΠΟΥ έχει δημοσιεύσει ένα εγχειρίδιο για τα διαφορετικά επίπεδα, τα στάνταρ δεν επιβάλλονται από κάποιες συνθήκες. Ακόμη, σε περίπτωση διεθνών συνεργασιών, τα εργαστήρια πρέπει να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις. Αξίζει να σημειωθεί πως το WIV είχε λάβει και χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ, μαζί με βοήθεια από αμερικανικά ερευνητικά εργαστήρια, και τα τηλεγραφήματα πρότειναν να δοθεί ακόμα περισσότερη.
Τι προβλήματα περιγράφονταν στα τηλεγραφήματα;
Δεν έχουν γνωστοποιηθεί συγκεκριμένα, ωστόσο σε γενικές γραμμές υπάρχουν διάφοροι τρόποι παραβίασης των μέτρων ασφαλείας σε βιολογικά εργαστήρια: Κάποια από τα θέματα αυτά είναι το ποιος έχει πρόσβαση σε ένα εργαστήριο, η εκπαίδευση επιστημόνων και τεχνικών, οι διαδικασίες αρχειοθέτησης, οι λίστες των παθογόνων, οι πρακτικές καταγραφής ατυχημάτων, διαδικασίες εκτάκτου ανάγκης κ.α. Ατυχήματα συμβαίνουν: Το 2014 φιαλίδια με ευλογιά βρέθηκαν σε χαρτονένιο κουτί σε ερευνητικό κέντρο κοντά στην Ουάσινγκτον, και το 2015 οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις κατά λάθος έστειλαν ζωντανά δείγματα άνθρακα σε εννιά εργαστήρια ανά τη χώρα και σε στρατιωτική βάση στη Νότια Κορέα. Πολλές παραβιάσεις δεν βγαίνουν στις ειδήσεις- ωστόσο σχετικά λίγα είναι τα εργαστήρια BSL-4 (εκτιμάται περίπου 50 ανά τον κόσμο).
Υπήρξαν προηγούμενες αναφορές περί διαφυγής από εργαστήριο;
Άρχισαν να κυκλοφορούν με το που εμφανίστηκε ο κορονοϊός: Μία θεωρία που κυκλοφόρησε online έλεγε πως μπορεί να δημιουργήθηκε ως βιολογικό όπλο. Έχει απορριφθεί επανειλημμένα από επιστήμονες, που υποδεικνύουν ότι μελέτες δείχνουν ότι προήλθε από ζώα, και μάλλον από νυχτερίδες. Οι ιοί μπορούν επίσης να τροποποιηθούν για σκοπούς επιστημονικής έρευνας, ωστόσο αμερικανική έρευνα πάνω στο γονιδίωμα που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο δεν βρήκε ίχνη τροποποίησης.
Άλλος ένας ισχυρισμός έχει να κάνει με την κατά λάθος διαφυγή ενός φυσικού ιού από εργαστήριο- και «λάδι στη φωτιά» των εικασιών έριξε η εγγύτητα της αγοράς θαλασσινών της Γουχάν σε δύο ερευνητικά ινστιτούτα.
Και επίσημα, είναι επιβεβαιωμένο πως τo WIV έχει πραγματοποιήσει όντως έρευνες σε κορονοϊούς σε νυχτερίδες, οι οποίες ήταν νόμιμες και δημοσιεύτηκαν σε επιστημονικά περιοδικά- και δεδομένης της εμπειρίας με τον Sars στο παρελθόν, δεν προκαλεί έκπληξη. Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα της προέλευσης θεωρείται δύσκολο ερώτημα, και στην κοινότητα των ειδικών βιοασφαλείας υπάρχουν πολλές παρασκηνιακές συζητήσεις, και δεν είναι λίγοι αυτοί που εκφράζουν αμφιβολίες για την προέλευση από την αγορά θαλασσινών, η οποία έχει παρουσιαστεί με έμφαση από την Κίνα. Η Κίνα από πλευράς της έχει επανειλημμένα διαψεύσει τα περί εργαστηριακής προέλευσης, επικαλούμενη τον ΠΟΥ, και ο πρόεδρος Τραμπ, που δέχεται πυρά για τη διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνησή του, έχει πει ότι η θεωρία περί εργαστηριακής προέλευσης διερευνάται. Επίσης, ο ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο είπε ότι το Πεκίνο πρέπει να «παρουσιάσει ξεκάθαρα» όλα όσα γνωρίζει, δεδομένων των κατηγοριών σε βάρος της Κίνας για έλλειψη διαφάνειας στα πρώτα στάδια της επιδημίας. Ωστόσο επί της παρούσης δεν υπάρχει κανένα απολύτως στοιχείο που να δείχνει ότι κάποιο ερευνητικό ινστιτούτο στη Γουχάν ήταν η πηγή του ιού.
