Ενημέρωση επί Covid-19: Πάνω από τους μισούς Έλληνες επηρεάστηκαν από fake news στην πανδημία
Την πρώτη έρευνα που μελετά τη σχέση του κοινού με τα ΜΜΕ και την ενημέρωση τόσο πριν από την πανδημία Covid-19 όσο και κατά τη διάρκειά της πραγματοποίησε το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας (International Peace Journalism Laboratory) του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ μαζί με την εταιρεία ierax analytix.
Η πρώτη φάση της έρευνας πραγματοποιήθηκε στα μέσα Μαρτίου 2020 και η δεύτερη στα μέσα Απριλίου 2020. Και οι δύο φάσεις της έρευνας έγιναν διαδικτυακά και είχαν δείγμα 1.300 συμμετεχόντων η καθεμία, άνδρες και γυναίκες άνω των 17 ετών από την Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το πρόβλημα της παραπληροφόρησης είναι έντονο ειδικά την πρώτη περίοδο, καθώς το 62% δηλώνει ότι έχει επηρεαστεί από κάποια ψευδή είδηση, ενώ στη δεύτερη περίοδο το αντίστοιχο ποσοστό είναι 50%. Το εντυπωσιακό εύρημα είναι ότι το 37% δηλώνει ότι δεν έκανε κάποια ενέργεια στην περίπτωση αυτή. Τα υψηλότερα ποσοστά, μάλιστα, που φτάνουν στο 55%, όσων δηλώνουν ότι δεν προέβησαν σε καμία ενέργεια καταγράφονται στις ηλικίες 25-34. Ποσοστό 39% ενημέρωσε φίλους και γνωστούς, 27% κατέβασε ή έσβησε την ανάρτησή του, 21% έκανε ανάρτηση ότι η είδηση ήταν ψευδής και 11% έστειλε μήνυμα στο μέσο για να το ενημερώσει.
Στην ενημέρωση κυριαρχούν, από τα νέα μέσα, οι ενημερωτικές ιστοσελίδες (66%) και η τηλεόραση (57%), η οποία είναι κύρια επιλογή, καθώς σχεδόν διπλασιάζεται ο αριθμός αυτών που ενημερώνονται μέσω τηλεόρασης σε σχέση με την πρώτη περίοδο της έρευνας.
Σε ό,τι αφορά την κάλυψη της πανδημίας, στη δεύτερη περίοδο διαφαίνεται το φαινόμενο της υπερπληροφόρησης και η διαφωνία σημαντικού μέρους του κοινού με τον τρόπο κάλυψης του θέματος, καθώς το 40% όσων αποφεύγουν να ενημερώνονται πλέον δηλώνουν αυτό ως αίτιο.
Ο χρόνος που αφιερώνει το κοινό για την ενημέρωσή του, κατά την πρώτη φάση της έρευνας, έχει αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με τον αντίστοιχο πριν, ωστόσο ο χρόνος αυτός μειώνεται στη δεύτερη φάση της έρευνας.
Ως προς τον βαθμό εμπιστοσύνης προς τα ΜΜΕ, καταγράφεται αύξηση σε ένα βαθμό σε σχέση με ό,τι έχει παρατηρηθεί πριν από την πανδημία, καθώς το 36% δηλώνει ότι εμπιστεύεται αρκετά τα ΜΜΕ, ενώ πριν από την πανδημία το ποσοστό αυτό σε άλλες έρευνες έφτανε στο 22% (έρευνα του Reuters Institute for the Study of Journalism, Oxford University).
Ο βαθμός εμπιστοσύνης τόσο προς το ραδιόφωνο όσο και προς τον τύπο αυξάνει, με τα ποσοστά να φτάνουν σε 2,36% και 2,23% αντίστοιχα, ενώ πολύ υψηλός, με 2,67%, είναι και για τις ενημερωτικές ιστοσελίδες (μέσος όρος απαντήσεων με άριστα το 5).
Πολύ υψηλό είναι το ενδιαφέρον για πληροφόρηση από επιστημονικές πηγές, καθώς το 77% των συμμετεχόντων στην πρώτη φάση της έρευνας και το 80% στη δεύτερη φάση δηλώνουν ότι τις επιλέγουν για την πληροφόρησή τους σχετικά με τα θέματα αυτά. Το εύρημα αυτό, σύμφωνα με το Εργαστήριο, υποδηλώνει πως τα ΜΜΕ απαιτείται να αναπροσαρμόσουν την κατεύθυνσή τους, δίνοντας έμφαση σε θέματα υγείας, επιστημονικής δημοσιογραφίας κ.λπ.
«Στην ανάλυση της δεύτερης φάσης της έρευνας απεικονίζονται οι διαφορές στις απόψεις των πολιτών για την ποιότητα της ενημέρωσης και τα μέσα που επιλέγουν για να πληροφορηθούν σχετικά με τα τελευταία νέα της εξελισσόμενης κρίσης με τον κορονοϊό. Είναι η μοναδική έρευνα που καταγράφει σε δυο χρόνους τις αντιδράσεις των πολιτών και ειδικά σε ό,τι σχετίζεται με την ενημέρωσή τους», εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Νίκος Παναγιώτου.
