Η ανεκμετάλλευτη ελληνική soft power στην εποχή της πανδημίας
Στο ξεκίνημα του έτους υπήρξαν δύο πολύ ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις από τα Stratfor και Caspian Report, αναφορικά με την αξιοποίηση των Χριστουγέννων από τις ΗΠΑ. Ξεκινώντας τη σύνταξη του παρόντος άρθρου ήθελα να εξετάσω τις τεράστιες δυνατότητες της ελληνικής soft power, όμως η πανδημία του COVID-19 με ανάγκασε να συμπεριλάβω στην ανάλυσή μου και αυτό το σκέλος.
Πριν μπούμε στα βαθιά, μια μικρή εξήγηση του τι σημαίνει soft power (επιτρέψτε μου να μη μεταφράσω τον όρο). Κάθε χώρα στο διεθνές στερέωμα προσπαθεί να πετύχει τους στόχους της και για το λόγο αυτό χρησιμοποιεί κάθε δύναμη που διαθέτει. Στη σκακιέρα υπάρχουν δύο κατηγορίες δυνάμεων, οι hard powers (π.χ. στρατιωτική ισχύ, οικονομικές πιέσεις κτλ.), αλλά και οι soft powers όπως για παράδειγμα η πολιτιστική διείσδυση, η θρησκευτική κτλ.
Επανερχόμενοι στα Χριστούγεννα, θα ήθελα να αναλογιστείτε πόσες κοινωνίες, που δεν έχουν σχέση με το Χριστιανισμό, ακολουθούν τα έθιμά μας. Το ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν ενστερνίζονται τις χριστιανικές παραδόσεις, αλλά ένα αποστειρωμένο, καθαρά εμπορικό έθιμο, δεν αλλάζει και πολλά στην ανάλυσή μας, και πρόκειται για μια μεγάλη νίκη των Αμερικανών και των αγγλοσαξώνων εν γένει. Το μοντέλο αυτό επεκτείνεται και σε άλλες πτυχές, όταν για παράδειγμα, κυρίως οι νέοι από όλο τον κόσμο, αγοράζουν μετα μανίας συσκευές Apple, καφέ Starbucks, κάνουν check in στη Νέα Υόρκη, ενώ επιθυμούν να ακολουθήσουν ένα πολιτικό σύστημα σαν αυτό των Η.Π.Α., να σπουδάσουν στα σπουδαία πανεπιστήμια της χώρας αυτής, να παρακολουθήσουν αγώνες ΝΒΑ κτλ. Να θυμηθούμε άλλωστε και ένα δημοσίευμα που ισχυρίστηκε ότι στις διαπραγματεύσεις με τη Β. Κορέα για το πυρηνικό της πρόγραμμα, ο Πρόεδρος Κιμ Γιονγκ Ουν, ζήτησε στους όρους, να συμπεριληφθεί η αποστολή παικτών του ΝΒΑ στην πατρίδα του. Η soft power στα καλύτερά της.
Γιατί τα συζητάμε όμως όλα αυτά θα μου πείτε; Σύντομα θα καταλάβετε. Φαντάζομαι, γνωρίζετε ότι υπάρχουν γεωπολιτικές υπερδυνάμεις οι οποίες δαπανούν εκατοντάδες δις για να χτίσουν γέφυρες επικοινωνίας και να επηρεάσουν τις εξελίξεις στην Αφρική, αναζητώντας πρόσβαση στις σπάνιες γαίες της, σωστά;
Το ίδιο συμβαίνει και στα Βαλκάνια, στην αραβική χερσόνησο, στη βόρειο Αφρική κτλ. Γνωρίζετε όμως αντίστοιχα, πως υπάρχουν πόλεις στη μαύρη ήπειρο που τα παιδιά δεν έχουν απλά ασπαστεί την ορθόδοξη θρησκεία, αλλά μιλάνε ακόμα και Ελληνικά, ενώ το ίδιο συμβαίνει και σε πόλεις του Λιβάνου, της Συρίας, της Ιταλίας, της Τουρκίας και αλλού;
Αναρωτιέμαι, πόσες χώρες ανά την υφήλιο έχουν την πολυτέλεια να φιλοξενούν τον πρόεδρo της Ρωσίας όταν αυτός μεταβαίνει στο Άγιο Όρος για να προσευχηθεί, ή τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου ο οποίος διατηρεί σπίτι στο Πήλιο...
Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε πως πακιστανικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος παραβίασε το ελληνικό FIR κατά τη διάρκεια ασκήσεων με την Τουρκία. Μήπως λοιπόν με όχημα τους ανθρώπους που νιώθουν περηφάνια ισχυριζόμενοι πως είναι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου και ζουν στη μακρινή Ινδία, να ενδυναμώσουμε τις σχέσεις μας με αυτή τη χώρα, δηλαδή την επόμενη υπερδύναμη στον κλάδο της πληροφορικής, αλλά και τον περιφερειακό ηγέτη στην περιοχή της Νότιας Ασίας και φυσικά μεγάλο αντίπαλο του Πακιστάν;
Επόμενο ερώτημα. Θα ήθελα να σκεφτείτε μια χώρα του πλανήτη που θα είχε στα εδάφη της το μέρος στο οποίο ο Αριστοτέλης δίδαξε τον Μέγα Αλέξανδρο (στην Μιεζα) και η οποία:
- Θα επέτρεπε να διαθέτουν οι πέριξ νομοί, ορισμένα από τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα στην Ευρώπη (και στην Ελλάδα),
- Ενώ υπάρχουν γείτονες που καπηλεύονται την ιστορία της, δεν θα είχε αναδείξει το μέρος αυτό ώστε να κατατροπώσει την ξένη προπαγάνδα,
- Δε θα είχε δημιουργήσει η ίδια ή ιδιώτες, τις κατάλληλες εγκαταστάσεις ώστε να έρχονται κάθε καλοκαίρι οι φοιτητές από τα καλύτερα ΜΒΑs του πλανήτη ή ώστε να πραγματοποιούνται εκεί τα σπουδαιότερα συνέδρια εταιρικής στρατηγικής. Κάθε χρόνο εταιρείες κολοσσοί όπως η PwC, η McKinsey, η Boston Consulting, η Deloitte και εκατοντάδες ακόμα. πραγματοποιούν εκπαιδεύσεις σε ακριβά ξενοδοχεία ανά τον κόσμο και δαπανούν χιλιάδες ευρώ ανά υπάλληλο (και συνήθως εκτός τουριστικής εποχής), ενώ θα παρακαλούσαν να τα διοργανώνουν σε ένα μέρος σαν αυτό.
Φανταστείτε την τεράστια προβολή και εκμετάλλευση που θα είχε το μέρος αυτό αν κατά τύχη βρισκόταν στην επικράτεια της Κίνας, των Η.Π.Α., της Ρωσίας, της Αγγλίας, της Ελβετίας κτλ. Δείτε όμως τη σημερινή του κατάσταση εδώ.
Ας επανέλθουμε όμως στο σήμερα και ας δούμε τις δυνατότητες της χώρας μας αν εκμεταλλευτεί την αρχαιοελληνική, τη βυζαντινή και την ελληνορθόδοξη κληρονομιά.
Η Θεσσαλονίκη αποτελεί ένα μέρος με πανίσχυρη εβραϊκή κοινότητα και μέσω αυτού είναι μεγάλη ευκαιρία να συνδεθούμε περισσότερο με το Ισραήλ μιας και τα επόμενα χρόνια στη νοτιοανατολική Μεσόγειο θα δοκιμαστεί η αντοχή των συμμαχιών, ενώ μιας και μιλάμε για τον εν λόγω συμμαχικό άξονα, ας μην ξεχνάμε πως το μεγαλύτερο λιμάνι της Αιγύπτου ονομάζεται Αλεξάνδρεια, σε περίπτωση που θα θέλαμε να δημιουργήσουμε δεσμούς με το στρατηγό Σίσι, με μια χώρα/οικονομία 100 εκατομμυρίων ανθρώπων, με έναν από τους σημαντικότερους στόλους πολεμικού ναυτικού στη Μεσόγειο, αλλά κυρίως και με ένα λαό που μας συνδέουν χιλιετίες εμπορικών και πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων. Αφού βρισκόμαστε στην περιοχή αυτή και στον απόηχο της επίσκεψης του στρατάρχη Χαφτάρ, μήπως θυμάστε που βρίσκεται η αρχαία ελληνική πόλη Κυρήνη, κάτι που έσπευσε και ο μηχανισμός προπαγάνδας του στρατάρχη να αξιοποιήσει όταν ζητούσε τη στήριξή μας; Βλέπουμε λοιπόν πως μια ομάδα ανθρώπων που ακόμα δε συντελούν καν κρατική οντότητα χρησιμοποιεί περίτεχνα τη soft power που διαθέτει για να επηρεάσει την ελληνική κοινή γνώμη. Εμείς;
Θα μπορούσα να γράψω πολλές σελίδες με παραδείγματα για τις δυνατότητες από την αξιοποίηση της ελληνικής soft power, όπως της παραγωγής ταινιών με θέμα την ελληνική ιστορία, τη σύσφιξη σχέσεων με Αρμένιους, Ασσύριους, Κούρδους κτλ., τη δυνατότητα να γίνουμε, μαζί με την Κύπρο, ένα μεγάλο ακαδημαϊκό/τραπεζικό/ερευνητικό κέντρο συγκεντρώνοντας τους καλύτερους των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της Ευρώπης, τις δυνατότητες από την αξιοποίηση του απόδημου ελληνισμού (που έπρεπε να φτάσουμε 2020 για να του δώσουμε δικαίωμα ψήφου), την αξιοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων, των εκατομμυρίων ανθρώπων ανά την υφήλιο που νιώθουν την Ελλάδα ως πνευματικής τους πατρίδα κτλ κτλ. Επειδή όμως θα σας κουράσω με κάτι τέτοιο θα επισημάνω μόνο ένα τελευταίο μιας και είναι αρκετά εύκολο και επίκαιρο.
Η Soft power στην περίοδο της πανδημίας
Στην αρχική έκδοση του κειμένου (23 Φεβρουαρίου) έκανα αναφορά σε ένα παράδειγμα που είχε να κάνει με τα γεγονότα του κορονοϊού. Πρότεινα μια κίνηση η οποία θα είχε τεράστια πολλαπλασιαστικά οφέλη και μικρό ρίσκο (οικονομικό κόστος). Τη στιγμή που η Κίνα ήταν εντελώς απομονωμένη από τη διεθνή κοινότητα, τη στιγμή που ολόκληρες περιοχές ήταν αποκλεισμένες, αναρωτιόμουν τι προβολή θα λάμβανε η αποστολή κάποιων τόνων ελαιολάδου στη χώρα αυτή, την ίδια στιγμή που οι παραγωγοί στην Καλαμάτα και αλλού ήταν σε απόγνωση λόγω των χαμηλών τιμών. Τι σπουδαία ανθρωπιστική πράξη, τι τεράστια δημοσιότητα σε μια χώρα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Κίνας, τι δυνατότητες διείσδυσης στη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως κτλ.
Δυστυχώς τα γεγονότα με/μας προσπέρασαν και για ακόμη μια φορά το ελληνικό κράτος από πρωταγωνιστής έμεινε θεατής. Αντί λοιπόν να δούμε τη χώρα μας να κάνει ισχύ της soft power της, διαβάσαμε πως η χώρα των δράκων απέστειλε υγειονομικό υλικό 18 τόνων στην Ελλάδα ως δωρεά. Όπως θα δείτε και στο αεροπλάνο, οι Κινέζοι έγραψαν και στις δύο γλώσσες τη φράση του Αριστοτέλη: «Η φιλία είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα». Όποιος θεωρεί ότι η πράξη αυτή, αλλά και οι συμβολισμοί, ήταν καθαρά μια κίνηση ανθρωπιάς και ότι δεν υπήρχαν σχεδιασμοί, ας ξυπνήσει από το ροζ του σύννεφο. Αντίστοιχες κινήσεις είδαμε να συμβαίνουν κατά κόρον από τη Ρωσία (στην Ιταλία και στις ΗΠΑ!!!) από την Τουρκία (σε Ιταλία και Ισπανία) και άλλες χώρες.
Σαφέστατα η Ελλάδα πρέπει να αφιερώσει όλες τις δυνάμεις της στη μάχη κατά του ιού (μην ξεχνάμε και το μέτωπο του Έβρου), κάτι που μελλοντικά θα της επιτρέψει να δρέψει τους καρπούς αυτούς. Ακόμα και τώρα όμως, θεωρώ πως η Ελλάδα έπρεπε να ήταν εκεί, έστω συμβολικά.
Ας αφήσουμε λοιπόν το τι δεν έγινε και ας επικεντρωθούμε στο αύριο, αφού πρώτα τονίσω πως όσα ανέφερα απαιτούν την επαναδημιουργία του ελληνικού brandname, κάτι που θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό και θα παρουσιαστεί μελλοντικά σε ξεχωριστό άρθρο. Από το 2015 έκανα/κάναμε λόγο στο ντοκιμαντέρ αυτό για τη σημασία του εορτασμού των 200 ετών από την επανασύσταση του ελληνικού κράτους, αλλά η άρχουσα τάξη αποδεικνύεται αργή και αναποτελεσματική. Χαιρετίζω φυσικά τις προσπάθειες της Επιτροπής του Ελλάδα 2021, όμως πρώτον, κάτι τόσο μεγάλο απαιτεί προετοιμασία ετών και κατά δεύτερον προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή του ελληνικού έθνους και όχι τη διοργάνωσή του από μια πολιτική ελίτ. Όπως και να έχει, ευχόμαστε επιτυχία στο έργο τους και το αποτέλεσμά τους να μας διαψεύσει.
Ώρα για την αποφώνηση. Αν φτάσατε να διαβάσετε μέχρι εδώ, σίγουρα θα πείτε, ωραία όλα αυτά, αλλά κάτι τέτοιο δε γίνεται και ο προβληματισμός σας θα έγκειται κυρίως στο ότι δεν έχουμε τις οικονομικές δυνατότητες. Ο αντίλογος λέει ότι οι εξελίξεις άμεσα θα είναι καταιγιστικές και αν δεν είσαι μέσα στα κέντρα αποφάσεων, τότε σίγουρα θα μπεις στο μενού αυτών, πόσο δε στη σύγχρονη εποχή των πολυπολικών δυνάμεων. Οπότε ας επενδύσουμε σε κινήσεις με πολλαπλασιαστικά οφέλη. Όσο εσείς λέτε πως δε γίνεται, απλά θα θυμίσω ότι αυτό έχει γίνει, γίνεται και σίγουρα θα ξαναγίνει. Περί το 500 π.Χ. οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν αποικίες από την Κριμαία έως την Ισπανία και έφτιαξαν ένα τέτοιο σύστημα αγοράς το οποίο έκανε τον τόπο μας έναν από τους πιο πλούσιους στην ανθρώπινη ιστορία. Οι Ρωμαίοι που διέθετανhard powerκατέλαβαν την Ελλάδα, όμως όπως έγραψε και ο κορυφαίος ρωμαίος ποιητής Οράτιος: «Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio.», δηλαδή, «Η κατακτημένη Ελλάδα κατέκτησε τον άγριο νικητή και έφερε τις τέχνες στο αγροτικό Λάτιο».
Η soft power μπορεί να νικήσει ακόμα και την hard, αν και το ιδανικό είναι να συνδυάζονται (όπως έπραξαν οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί) και για το λόγο αυτό πρέπει παράλληλα να αυξήσουμε το ΑΕΠ μας, να κάνουμε πιο αποτελεσματικές τις ένοπλες δυνάμεις μας (εδώ και εδώ), να φτιάξουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα, το κράτος μας, να προσέξουμε την υγεία του πληθυσμού μας (εδώ και εδώ), να αξιοποιήσουμε τον πολιτισμό μας και πολλά άλλα που έχουμε σχολιάσει και θα συνεχίσουν να θίγονται. Μέχρι τότε, θα περιμένω τις ιδέες, τους προβληματισμούς και τις προτάσεις σας στο Facebook (εδώ) και στο Twitter (εδώ).
Υ.Γ. Το καλύτερο το άφησα για το τέλος και απευθύνεται κυρίως στους απαισιόδοξους. Θα με πιστεύατε ποτέ αν σας έλεγα ότι η Ελλάδα των μνημονίων, της κομματοκρατίας, του γερασμένου πληθυσμού κτλ. στη σχετική κατάταξη με τη δυναμική της soft power των κρατών παγκοσμίως, υπερτερεί σε σύγκριση με κράτη όπως η Κίνα, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Τουρκία κτλ; Δείτε τη σχετική κατάταξη εδώ. Μήπως ήρθε η ώρα να κατέβουμε να παίξουμε και εμείς σε αυτήν την παρτίδα σκάκι;
