Δικαστική ανεξαρτησία στην Ελλάδα;
Με μεγάλη έκπληξη πληροφορήθηκα την ύπαρξη της έρευνας στο World Economic Forum στο Νταβός της Ελβετίας , όπου στη κατηγορία ανεξαρτησία της δικαιοσύνης (judicial indepedence) η χώρα μας κατετάγη 83η μεταξύ 141 χωρών. Η κατηγορία αυτή αφορά κατά πόσο η δικαιοσύνη σαν διακεκριμένη λειτουργία κάθε κράτους είναι ανεξάρτητη από την κεντρική εξουσία και ο βαθμός εξαρτήσεως της. Κατόπιν όμως της διεθνούς δημοσιοποιήσεως της έρευνας αυτής, τα συμπεράσματα της και ο βαθμός κατάταξης παίζουν ένα αποφασιστικό ρόλο στο σχηματισμό της απόφασης του επενδυτή, αφού λάβει υπόψη του όλες τις προϋποθέσεις και τα δεδομένα, να προχωρήσει στην εξέταση ενός επιχειρηματικού project και στη συνέχεια να το υλοποιήσει. Έχει βεβαίως σημασία η δικαστική ανεξαρτησία ως επί μέρος προϋπόθεση της μείζονος γενικής προϋπόθεσης της ασφάλειας δικαίου, που είναι από τις κυριότερες, που εξετάζει ο επενδυτής. Ασφάλεια δικαίου σημαίνει:
α)μη αλλαγή του νομικού καθεστώτος που διέπει την επένδυση τουλάχιστον μέχρι την απόσβεση της, αυτό όμως εξαρτάται από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση της χώρας
β) σταθερή εκ των προτέρων καθορισθείσα φορολόγηση
γ) συνδικαλιστική ειρήνη, ώστε ο επενδυτής να μη καταστεί όμηρος των συνδικαλιστικών επιδιώξεων , που μπορεί να επιτευχθεί με ένα νέο συνδικαλιστικό νόμο για τον δικαστικό έλεγχο των απεργιών.
Η τήρηση των προϋποθέσεων αυτών πρέπει να ελέγχεται δικαστικά από μία ταχεία και ανεξάρτητη από κρατική παρέμβαση δικαιοσύνη και όχι με το ρυθμό που λειτουργεί σήμερα, που η βραδύτητα απονομής της έχει φθάσει στα όρια της αρνησιδικίας. Συνεπώς η νεοφανής κατηγορία της δικαστικής ανεξαρτησίας στις διεθνείς οικονομικές εκθέσεις φαίνεται ότι αποκτά βαρύνουσα επιρροή στον σχεδιασμό των διεθνών επενδύσεων.
Δεν γνωρίζω βάση ποιών κριτηρίων καταρτίζεται η κατάταξη των χωρών στον παραπάνω πίνακα. Σαφώς όχι βάση του Συντάγματος και της σχετικής νομοθεσίας των υπό εξέταση χωρών, γιατί όλες ασφαλώς θα διασφαλίζουν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης praescriptis verbis, αλλά βάση δικαστικών αποφάσεων κυρίως διεθνών δικαστηρίων, όπως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή καταγγελιών σε διεθνές επίπεδο ή από δημοσιογραφικές έρευνες. Δεν γνωρίζω βάση ποιών κριτηρίων κατετάγη η χώρα μας στην όχι και τόσο τιμητική 83η θέση, γιατί από άποψη νομικής κάλυψης η ανεξαρτησία των δικαστών κατοχυρώνεται με το άρθρο 87 του Συντάγματος μας.
Ο τρόπος επιλογής της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων, που θα διαπραγματευθώ παρακάτω, είναι κοινός για όλα σχεδόν τα κράτη και ως κοινός παρανομαστής δεν ασκεί επιρροή. Το μόνο λοιπόν, που λογικά απομένει μήπως πρόκειται για διεθνείς καταγγελίες συγκεκριμένων επωνύμων προσώπων, που απομακρύνθηκαν με τις κυβερνητικές αλλαγές από δημόσιες θέσεις και δεν δικαιώθηκαν δικαστικά, αλλά αυτό αποτελεί εικασία, γιατί δεν έχω σχετική πληροφόρηση. Το μόνο που κατά τη γνώμη μου συνηγορεί ότι ο Α.Π. είναι πάντοτε με το γκουβέρνο, αλλά αμφιβάλω εάν το έλαβε υπόψη η παραπάνω έρευνα, γιατί πρόκειται περί γνωμοδοτήσεως και όχι περί αποφάσεως, είναι ότι το 2017 επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ η Διοικητική Ολομέλεια του Α.Π. γνωμοδότησε πλειοψηφικά ότι η δικαστική διαμεσολάβηση δεν είναι υποχρεωτική και το 2019 επί κυβερνήσεως Ν.Δ. η ίδια Ολομέλεια απαρτιζόμενη από σχεδόν τους ίδιους δικαστές γνωμοδότησε παμψηφεί, ότι η δικαστική διαμεσολάβηση είναι υποχρεωτική.
Το ζήτημα περί του τρόπου επιλογής της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων ήταν μέχρι τώρα για τη χώρα μας θέμα εσωτερικό και θεωρητικό με κάποιες πολιτικές προεκτάσεις, γιατί μετά τον με το Σύνταγμα του 1911 καθορισμό, ότι η ηγεσία επιλέγεται με πράξη του υπουργικού συμβουλίου, και παρά τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του Συντάγματος δεν ετέθη πρόταση αναθεωρήσεως του σχετικού άρθρου του Συντάγματος. Αλλά δεν έγινε ούτε συζήτηση προ ή κατά την διαδικασία των αναθεωρήσεων για την αλλαγή του τρόπου, γιατί όλες οι πολιτικές δυνάμεις ήθελαν η αρμοδιότητα αυτή να παραμείνει στην εκάστοτε κυβέρνηση, που μπορεί να έχει και πολιτική σημασία γιατί όταν για την διεξαγωγή των εκλογών σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο αρχαιότερος πρόεδρος του Α.Π. ή του ΣτΕ. Όπως συνέβη με την επιλογή πρωθυπουργού για την υπηρεσιακή κυβέρνηση των εκλογών του 2015, που η κ. Θάνου είχε προαχθεί πρώτη σε πρόεδρο του Α.Π..
Είναι γεγονός, ότι τα τελευταία 50 χρόνια γίνεται ευρύτατη συζήτηση με άρθρα, μελέτες, δημόσιες συζητήσεις και προτείνονται διάφοροι τρόποι επιλογής της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων με τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε λύσης, που αναλύονται και προβάλλονται, αλλά μέχρι τώρα δεν βρέθηκε καλύτερη λύση από την υπάρχουσα με αποτέλεσμα στις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του Συντάγματος να μην υπάρξει σχετική πρόταση από τις πολιτικές δυνάμεις. Με τη διαδικασία λοιπόν, που προβλέπει το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος θα γίνουν λίαν προσεχώς οι προαγωγές για τις θέσεις του προέδρου του Α.Π. και ΣΤΕ και των αντιπροέδρων των ιδίων δικαστηρίων βάση του πίνακα που καταρτίσθηκε από την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.
Λέανδρος Τ. Ρακιντζής
Αρεοπαγίτης ε.τ.
Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., bloggers) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της HuffPost Greece. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.
