Plandemic, ένα βίντεο 26 λεπτών που είναι πιο επικίνδυνο από την πανδημία κορονοϊού
Στις 4 Μαϊου 2020 η πανδημία κορονοϊού έχει πια εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Η ανθρωπότητα μετρά περισσότερα από 3,5 εκατ. κρούσματα και περισσότερους από 254.000 νεκρούς ενώ δισεκατομμύρια ανθρώποι ζουν σε συνθήκες lock down.
Αυτή τη μέρα, ενώ είμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μας και ρουφάμε από το διαδίκτυο πληροφορίες για την πανδημία, εμφανίζεται και ένα περίεργο βίντεο διάρκειας 26 λεπτών.
Ο τίτλος αυτού “Plandemic”.
Δημιουργός του ένας από τους πλέον γνωστούς στις ΗΠΑ, σκηνοθέτης ”ντοκιμαντέρ” που πραγματεύεται θεωρίες συνωμοσίας, ο Μίκι Γουίλις, ο οποίος εμφανίζεται να παίρνει συνέντευξη από την δρ. Τζούντι Μίκοβιτς που έχει αναπτύξει με τον καιρό τις δικές τις θεωρίες συνωμοσίας.
Αμφότεροι, υπόσχονται να αποκαλύψουν τις ”αλήθειες” που υποστηρίζουν ότι κρύβουν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, ο Μπιλ Γκέιτς, οι ελίτ, οι επιστήμονες, ο ΠΟΥ -και κυρίως ο δρ. Άντονι Φαούτσι στις ΗΠΑ- από τα δισεκατομμύρια των πολιτών ανά τον πλανήτη που βρίσκονται αντιμέτωποι με την εξάπλωση του νέου κορονοϊού. Και φυσικά να αποκαλύψουν την μεγαλύτερη σύγχρονη ίσως παγκόσμια συνωμοσία που αφορά την προέλευση του ιού και τους τρόπους αντιμετώπισης της μετάδοσης του. Το δε βίντεο των 26 λεπτών είναι μόνο το preview, όπως λένε οι συντελεστές του, του μεγαλύτερου σε διάρκεια ντοκιμαντέρ που υπόσχονται πως έρχεται.
Βέβαια υπάρχει ένα μείζον πρόβλημα: οι ισχυρισμοί τους είναι σκανδαλωδώς αβάσιμοι και δεν παρουσιάζουν ούτε ένα αποδεικτικό στοιχείο.
Αυτό όμως ουδόλως αποτελεί πρόβλημα για τους ίδιους. Αντιθέτως συνιστά πρόβλημα για όλους τους υπόλοιπους.
Βλέπετε, τη στιγμή που σκόρπιες θεωρίες συνωμοσίας για την προέλευση του ιού, τον ”πραγματικό λόγο” που τέθηκαν τόσες χώρες σε lock down κ.λπ. αυτό το βίντεο μοιάζει να τις παντρεύει όλες μαζί (ρίχνοντας και μερικές παλαιότερες ως γαρνίρισμα).
Το αποτέλεσμα; Απόλυτη επιτυχία. Σε οκτώ ημέρες το βίντεο είχε περισσότερες από 8 εκατ. θεάσεις σε YouTube, Facebook, Twitter, Instagram και εξαπλώθηκε ακόμη περισσότερο με αναρτήσεις και κοινοποιήσεις σαν ένας, δηλαδή, πραγματικός ιός (εξ ου άλλωστε και ο όρος viral video).
Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου βίντεο και των θεωριών συνωμοσίας που παρουσιάζει το κάνει δε τόσο δημοφιλές όσο και άξιο για μια ανάλυση.
Βέβαι η ανωτέρω εταιρείες έσπευσαν να ”κατεβάσουν” το βίντεο αφού εμπίπτει ξεκάθαρα στην πολιτική περί Fake/False News (ανακριβείς/ψευδείς ειδήσεις).
Αλλά ούτε ούτε αυτό ήταν αρκετό αφού συνεχίζει να κυκλοφορεί εκεί έξω...
Τα fake news σε mainstream Μέσα;
Και σαν να μην έφτανε αυτό, ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα τοπικών τηλεοπτικών σταθμών στις ΗΠΑ, Sinclair Broadcast Group, ανακοίνωσε με απίστευτη ελαφρότητα πως θα προβάλλει συνέντευξη της δρ.Τζούντι Μίκοβιτς στην οποία μάλιστα μεταξύ άλλων, και σύμφωνα με ένα απόσπασμα αυτής που είχε ήδη αναρτηθεί, η τελευταία κατηγορούσε τον Φούτσι πως αυτός κατασκεύασε τον νέο κορονοϊό και τον έστειλε στην Κίνα. Το δε super έγραφε ”Δημιούργησε ο δρ.Φάουτσι, τον Covid-19?”.
Την συνέντευξη- ουδόλως τυχαίο- την έχει πάρει ο Eric Bolling, δημοσιογραφικό τέκνο του Fox News (προπύργιο του λαϊκισμού στις ΗΠΑ) για την εκπομπή του “America This Week”. Βέβαια τόσο το SBG όσο και το FOX στηρίζουν τον Τραμπ, που επίσης προωθεί πλήθος fake news.
Η κατακραυγή ήταν τεράστια όπως και οι πιέσεις προκειμένου να μην προχωρήσουν τα συγκεκριμένα σχέδια.
Η ζημιά, σε μια χώρα που κάποιοι διαδηλώνουν υποστηρίζοντας πως το να φορούν μάσκα συνιστά καταπάτηση των πολιτικών και ατομικών τους δικαιωμάτων, που ζητούν να αρθούν τα lock downs για να ανοίξουν τα κέντρα αισθητικής και βγαίνουν με τα όπλα στους δρόμους θα ήταν ανεπανόρθωτη εάν η συνέντευξη προβαλλόταν (και μάλιστα χωρίς ουσιαστικό ίχνος αντίλογου).
Τελικά ανακοινώθηκε πως η προβολή της συνέντευξης αναβάλλεται. Και πάλι όμως το κακό είχε γίνει. Η πρόθεση και μόνο να ”νομιμοποιήσει” ένα μεγάλο τηλεοπτικό δίκτυο τα fake news που παρουσιάζει το Plandemic του χάρισε μια νέα δυναμική.
Στις ΗΠΑ τα τοπικά τηλεοπτικά δίκτυα (και το SBG είναι από τα μεγαλύτερα και υψηλής τηλεθέασης) σύμφωνα και με έρευνα του Pew Research Institute, αποτελούν εκ των βασικότερων πηγών πληροφόρησης των πολιτών για τις εξελίξεις σχετικά με την εξάπλωση της πανδημίας.
Και όλα αυτά φυσικά συμβαίνουν τη στιγμή που οι ΗΠΑ μετρούν περισσότερα από 4.5 εκατ. κρούσματα - όσα δηλαδή ο πλανήτης ολόκληρος όταν προβλήθηκε το πρώτο βίντεο στις 4 Μαϊου- και περισσότερους από 150.000 νεκρούς.
Κάπως έτσι πάντως η συζήτηση για το “Plandemic” αναζωπυρώθηκε. Είχε όμως ποτέ ”σβήσει”;
Μάλλον όχι.
Πώς το Plandemic εξαπλώθηκε σαν πραγματικός ιός
Το πρώτο ερώτημα είναι πώς ένα βίντεο σαν αυτό, που βρίθει αβάσιμων στοιχείων, αντι-επιστημονικών ”δεδομένων” και αυθαίρετων καταγγελιών, φτάνει να εξαπλώνεται σαν τη φωτιά σε ημέρα με καύσωνα και ισχυρούς ανέμους.
Ο δημιουργός του ανέβασε το βίντεο στο YouTube, το Facebook και Vimeo στις 4 Μαϊου και σε ένα ακόμη site που το κάνει share. Στις 11 Μαϊου, οι εταιρείες ”κατέβασαν” το βίντεο και- θεωρητικά μόνο- εξαφανίστηκε από το διαδίκτυο. Στην πραγματικότητα, απλά δραπέτευσε σε άλλους πιο φιλόξενους χώρους.
Δημοσιογράφοι και επιστήμονες χαρτογράφησαν το ταξίδι του. Μια ομάδα των New York Times εντόπισε το βίντεο σε μια σελίδα στο Facebook αφιερωμένη στην ακροδεξιά θεωρία συνωμοσίας QAnon (περί βαθέος κράτους που προσπαθεί να ρίξει τον Τραμπ), με 25.000 μέλη. Το βίντεο αναρτήθηκε με τον clickbait τίτλο «Αποκλειστικό, πρέπει να το δείτε».
Το βίντεο που ξεκίνησε να προβάλλεται στο YouTube γινόταν share σε Facebook, Twitter και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το απόγευμα της 5ης Μαΐου, ο σύνδεσμος κοινοποιήθηκε από έναν διάσημο γιατρό- που μάλιστα είχε εμφανιστεί στην υψηλής τηλεθέασης εκπομπή της Oprah- και είχε μισό εκατομμύριο ακόλουθους στο Facebook. Αργότερα εμφανίστηκε σε μια σελίδα πολιτικού περιεχομένου στο Facebook. Η σελίδα, σύμφωνα με τους NYT, “Reopen Alabama” (ζητούν την άρση των περιοριστικών μέτρων), με πάνω από 36.000 μέλη και αίτημα να αρθεί το lockdown για την πανδημία.
Μόλις εμφανίστηκε το βίντεο σε αυτήν τη σελίδα άρχισε να εξαπλώνεται ακόμη πιο γρήγορα, αφού το Reopen Alabama συνδέεται με δεκάδες άλλες ομάδες του Reopen America, με δεκάδες χιλιάδες μέλη κ κάθε μία.
Στη συνέχεια κοινοποιήθηκε από πολιτικό του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στο Οχάιο με 20.000 followers και με την επισήμανση: ”Ακόμη και εάν δεν βλέπετε ΤΙΠΟΤΑ στη σελίδα μου, πρέπει να δείτε ΑΥΤΟ”. Έτσι το βίντεο πέρασε από τις ”ύποπτες” σελίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στον mainstream χώρο του ρεπουμπλικανικού κόμματος.
Η έρευνα των New York Times συμπληρώνεται από την έρευνα της Erin Gallagher, αναλυτής επί των social media, που αξιοποίησε σειρά εργαλείων - που χρησιμοποιούνται συχνά για την ανάλυση δεδομένων από επιστήμονες.
Η Gallagher αναζήτησε δημόσιες δημοσιεύσεις στο Facebook που περιέχουν τις λέξεις-κλειδιά “Plandemic” ή “Judy Mikovits” και το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που προέκυψε ήταν η κεντρική θέση που διατηρούν ορισμένες σελίδες στο Facebook και καναλιών του YouTubes στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως η σελίδα QAnon, η Collective Action Against Bill Gates ή οι ChemtrailsGlobalSkywatch, Fall of the Cabal, Truth Revolution κ.α.
Αυτό, όπως επισημαίνει ο John Naughton σε σχετικό άρθρο του στον Guardian, επιβεβαιώνει αυτό που γνωρίζουμε από το 2016. Πως οι ιστοσελίδες που προωθούν θεωρίες συνωμοσίας είναι πλέον οι πιο ισχυρές ”μηχανές” παραπληροφόρησης που υπάρχουν. ″Και όταν έχουν και μια θεωρία συνωμοσίας που αφορά την υγεία για να δουλέψουν, είναι το ιδανικό γι′ αυτούς”.
Ο βασιλιάς των social media και τι ”κάνει” μια θεωρία συνωμοσίας ανίκητη
″Οι θεωρίες συνωμοσίες γύρω από θέματα υγείας και φαρμάκων/θεραπειών πάνε πολύ καλά”, σχολιάζει ο καθηγητής Eric Oliver, ο οποίος μελετά αυτά τα φαινόμενα, γιατί -όπως εξηγεί- δεν έχουν ιδεολογικές περιχαρακώσεις, αντιθέτως λειτουργούν πέρα και πάνω από αυτές.
Για παράδειγμα, ένα 40% των Αμερικανών συμφωνεί πως οι αρμόδιες υπηρεσίες στη χώρα πως δεν εγκρίνουν ”φυσικές” θεραπείες για τον καρκίνο επειδή δέχονται πιέσεις από μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες (κάτι που υποστηρίζει και η Μίκοβιτς χωρίς να απαντά στο ερώτημα. Και αυτό το πιστεύουν αμερικανοί πολίτες που δηλώνουν τόσο Ρεπουμπλικάνοι όσο και Δημοκρατικοί.
Ο λόγος που το συγκεκριμένο βίντεο είχε τόσο μεγάλη απήχηση δεν είναι φυσικά μόνο πως κάποιοι είναι πιο επιρρεπείς από άλλους σε θεωρίες συνωμοσίας ή ότι αφορά θέματα υγείας που είναι πάντα δημοφιλή.
Σημασία έχει και η χρονική στιγμή. Τώρα με μια εν εξελίξει επιδημία το κοινό αυτό είχε διευρυνθεί (τόσο αυτών ασχολούνται με θέματα υγείας όσο και εκείνων που αναζητούν ”απαντήσεις” για την πανδημία σε λάθος πηγές).
Επίσης, όπως κάθε καλή θεωρία συνωμοσίας, περιέχει ψήγματα αλήθειας που όμως έχουν διαστρεβλωθεί ή παρουσιάζονται εκτός περιεχομένου προκειμένου να εξυπηρετηθεί η επιθυμητή αφήγηση.
Η δε αφήγηση είναι διανθισμένη με αστικούς μύθους και προηγούμενες θεωρίες που έχουν αποδειχθεί ανθεκτικοί στο χρόνο (υποστηρίζει πως φαρμακευτικές εταιρείες εμποδίζουν την υιοθέτηση φυσικών θεραπειών για σοβαρές ασθένειες ή έχουν βρει φάρμακο για τον αυτισμό αλλά δεν το παράγουν), με πλήθος διαχρονικών παρανοήσεων και παρερμηνειών που αφορούν ιατρικά ζητήματα (π.χ το πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα βάσει των πιο πρόσφατων επιστημονικών δεδομένων), όπως βέβαια και με σύγχρονες θεωρίες συνωμοσίας όπως π.χ για τα εμβόλια (η Μίκοβιτς υποστηρίζει πως για τον μεγάλο αριθμό θανάτων στην Ιταλία ευθύνεται μεταξύ άλλων και το νέο εμβόλιο κατά της γρίπης που χορηγήθηκε στους πολίτες το 2019).
Μεγάλου ακόμη ατού είναι η ίδια η φύση του θέματος με το όποιο καταπιάνεται η πολυσύνθετη θεωρία συνωμοσίας της Μίκοβιτς αφού δεν είναι εύκολο ένας μη επιστήμονας να επαληθεύσει σημείο προς σημείο όλους τους ισχυρισμούς ή κάποιων άλλων προσώπων που εμφανίζονται στο βίντεο (ακόμη και ένας χειροπρακτικός αποφαίνεται ως ειδήμων για την καταλληλότητα της υδροξυχλορικίνης για την θεραπεία ασθενών με κορονοϊό αλλά εμείς τον βλέπουμε μόνο να φορά ιατρική στολή).
Ποια είναι αυτή δρ. Judy Mikovits
Ας δούμε όμως λίγο ποια είναι η δρ. Τζούντι Μίκοβιτς που ζητά από τους πολίτες να απορρίψουν τα ευρήματα της συντριπτικής πλειοψηφίας της επιστημονικής κοινότητας και να υιοθετήσουν τους αβάσιμους, αντι-επιστημονικούς ισχυρισμούς της.
Η Μίκοβιτς ειδικεύεται στην βιοχημεία και την μοριακή βιολογία, εργάστηκε στο Ινστιτούτο Γουίτμορ Πέτερσον (WPI), στη Νεβάδα και το 2009 ήταν μια εκ των συγγραφέων μελέτης που δημοσιεύτηκε στο Science. Σε αυτή υποστήριζαν πως ανακάλυψαν έναν ιό ο οποίος σχετίζεται με τον Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης. Τα ευρήματα τους όμως αμφισβητήθηκαν και επιστήμονες απέδειξαν πως ο ιός αυτός δημιουργήθηκε κατά λάθος σε εργαστήριο κατά τη διάρκεια πειραμάτων σε ποντίκια. Οι συγγραφείς αρχικά απέσυραν ορισμένα μέρη της μελέτης που είχε δημοσιευθεί και αργότερα το Science απέσυρε όλη τη μελέτη αλλά η Μάλκοβιτς αρνήθηκε να υπογράψει την σχετική ενημέρωση για την απόσυρση.
Αργότερα πήρε μέρος σε νέα μελέτη πάλι με το ίδιο αντικείμενο και τελικά το 2012 αναγκάστηκε να παραδεχθεί δημόσια κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου πως ο ιός υποστήριζε πως ως είχε ανακαλύψει δεν συνδέεται με τον Σύνδρομο. Από τότε δεν παρουσιάζει καμία άλλη ακαδημαϊκή δημοσίευση αλλά αρχίζει να προωθεί ξανά την αβάσιμη θεωρία της περί τη σύνδεσης του ιού με το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης.
Στο μεταξύ δε, το 2011 το Ινστιτούτο στο οποίο εργαζόταν προσέφυγε νομικά εναντίον της, κατηγορώντας την για κλοπή σημειώσεων και άλλων στοιχείων και ερευνητικών δεδομένων. Συνελήφθη στην Καλιφόρνια, τέθηκε υπό κράτηση αλλά τελικά οι κατηγορίες σε βάρος της αποσύρθηκαν. Η ίδια υποστηρίζει πως κάποιοι είχαν «φυτέψει» τις σημειώσεις αλλά και πως ο ιολόγος, Άντονι Φάουτσι που ηγείται εδώ και δεκαετίες του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νόσων στις ΗΠΑ (και ηγείται της μάχης κατά της πανδημίας στις ΗΠΑ) δωροδόκησε τις διωκτικές αρχές. Αργότερα αναγκάστηκε να ανακαλέσει τόσο η ίδια όσο και ο σκηνοθέτης του βίντεο υποστηρίζοντας πως «μπερδεύτηκαν».
Αυτή βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά η Μίκοβιτς κατηγορεί τον Φαούτσι. Πέραν από την «εμπλοκή» του στην δημιουργία του νέου κορονοϊού τον κατηγορεί πως ευθύνεται για τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων κατά τα πρώτα χρόνια εκδήλωσης της επιδημίας HIV/AIDS ενώ στο βίντεο η Μίκοβιτς υποστηρίζει πως ήταν μέλος της ομάδας που ανακάλυψε τον ιό και εργάστηκε για την ανακάλυψη φαρμάκων. Τίποτε όμως από όλα αυτά δεν ισχύει. Επίσης κατηγορεί τον Φαούτσι πως «έθαψε» την έρευνα της στην οποία «αποδεικνύει» πως τα εμβόλια καθιστούν τους ανθρώπους πιο επιτρέπεις στον ιό.
Και τέλος, τα fake news και το mix θεωριών συνωμοσίας των Μίκοβιτς-Γούιλις
-Πώς ο νέος κορονοϊός κατασκευάστηκε σε εργαστήριο αν και όλες οι έρευνες που έχουν γίνει μέχρι τώρα όπως αυτή που δημοσιεύτηκε στο Nature. Στη συνέντευξη μάλιστα που έδωσε υποστηρίζει πως θα μηνύσει τον Φαουτσι επειδή αυτός κατασκεύασε τον ιό και έστειλε κορονοίού στην Γουχάν της Κίνας από όπου ξεκίνησε η πανδημία.
- Πώς ο κορονοϊός εμφανίστηκε μέσα σε μία δεκαετία μετά τον SARS-1 και η εξέλιξη αυτή είναι αντίθετη με τους φυσικούς κανόνες. Ο ισχυρισμός αυτός είναι ψευδής. Οι δύο ιοί έχουν μόνο 79% γενετικές ομοιότητες και οι επιστήμονες εκτιμούν πως ο τελευταίος δεν προέρχεται απευθείας από τον τον πρώτο.
-Πως τα νοσοκομεία στις ΗΠΑ επειδή λαμβάνουν 13.000 $ από το Medicare εάν κάνουν εισαγωγή ασθενούς στην COVID-19 κάνουν ψευδείς διαγνώσεις. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ότι αυτή παράμετρος επηρεάζει την διάγνωση που κάνουν οι γιατροί. Αντιθέτως όλα τα στοιχεία δείχνουν πως στην περίπτωση της πανδημίας κορονοϊού υπάρχουν σοβαρά ζητήματα υποδιάγνωσης της νόσου. Επίσης σύμφωνα με έρευνα του PolitiFact ο ισχυρισμός σχετικά με το ποσό δεν είναι ακριβής. Υπάρχουν στάνταρντ αποζημιώσεις από το Medicare για τα νοσήλια και τις παροχές υγείας κάθε ασθενούς (ασχέτως Covid-19) που διαφέρουν από Πολιτεία σε Πολιτεία. Υπήρξε μια αύξηση στο ποσό για ασθενείς που νοσηλεύονται για covid-19 ως αποζημίωση επειδή τα νοσοκομεία έπρεπε να διακόψουν σε πολλές περιπτώσεις τις εισαγωγές άλλων ασθενών ή τα μη απολύτως απαραίτητα χειρουργεία.
- Πώς η υδροξυχλωροκίνη ”είναι αποτελεσματική κατά αυτής της οικογένειας ιών”. Ο ισχυρισμός βασίζεται σε μελέτη του Didier Raoult αλλά ακόμη και το περιοδικό στο οποίο δημοσιεύτηκε εξέφρασε ”ανησυχίες” για τους ισχυρισμούς του. Η πρώτη δοκιμή μάλιστα της ουσίας απέδειξε πως οι ασθενείς δεν επωφελήθηκαν από τη χορήγηση υδροχλωρικίνης ενώ υπήρχαν και ενδείξεις πως ίσως η χρήση της να προκαλεί προβλήματα.
-Πώς τα εμβόλια κατά της γρίπης αυξάνουν τον κίνδυνο να μολυνθεί κάποιος από τον νέο κορονοϊο κατά 36%. Πρόκειται για ψευδές επιχείρημα. Η Mikovits παρερμηνεύει έναν ούτως ή άλλως αμφισβητούμενο άρθρο που εστιάζει στην γρίπη την περίοδο 2017-2018, πριν δηλαδή την εμφάνιση το νέου κορονοϊού. Ο ισχυρισμός ότι το εμβόλιο της γρίπης αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης COVID-19 δεν εμφανίζεται καθόλου στο αρχικό άρθρο. Ο συγγραφέας (Greg G. Wolff) αναφέρει μάλιστα πως όσοι έχουν εμβολιαστεί ”δεν έχουν σημαντικές πιθανότητες εμφάνισης αναπνευστικών παθήσεων” ενώ θα πρέπει να τονιστεί πως η δημοσίευση αφορά εποχιακούς κορονοϊούς (όπως το κοινό κρυολόγημα.
-Πώς στη Ιταλία καταγράφηκαν τόσοι πολλοί θάνατοι επειδή, μεταξύ άλλων, στους πολίτες είχε χορηγηθεί νέο εμβόλιο για τη γρίπη με νέα στελέχη. Και αυτός ο ισχυρισμός έχει αποδειχθεί ψευδής.
-Πώς ”εάν κάνατε ποτέ εμβόλιο γρίπης, σας χορηγήθηκε ένεση με κορονοϊoύς”. Και αυτό είναι ψευδές αφού το εμβόλιο δεν περιέχει κορονοϊόυς.
-Πώς ”η χρήση μάσκας κυριολεκτικά ενεργοποιεί τον δικό σας ιό. Αρρωσταίνετε από τις δικές σας, επανενεργοποίηση του ιού”. Ο ισχυρισμός αυτός δεν βασίζεται σε κανένα απολύτως στοιχείο και δεν υπάρχει σοβαρός επιστήμονας που να μπορεί να υποστηρίξει αυτή τη θεωρία. Οι μάσκες εμποδίζουν την μετάδοση του ιού, κυρίως την περίοδο που ο φορέας είναι ασυμπτωματικός και πιθανότατα δεν γνωρίζει πως οφείλει να προσέχει ακόμη περισσότερο.
