Η «κοινωνική οδύνη» των συνωμοσιολόγων
Η πρόσφατη ανάρτηση του τραγουδιστή Γρηγόρη Πετράκου στην οποία παρουσίασε μία προσωπική του «έρευνα» για τον ιό Sars-Cov-2 και την επίδρασή του στη δημόσια υγεία, αποτελεί ένα ακόμη τυπικό παράδειγμα διασποράς ανακριβειών και παραπληροφόρησης, εν μέσω της πιο σφοδρής υγειονομικής κρίσης της ανθρωπότητας τον τελευταίο αιώνα.
Είναι ο κ. Πετράκος ο μόνος που αμφισβητεί των κορωνοϊό, ισχυριζόμενος μάλιστα ότι ασκεί ο ίδιος επιστήμη; Ασφαλώς όχι. Σε πρόσφατη μελέτη στο πλαίσιο του YouGov Cambridge Globalism Project, η Ελλάδα κατατάσσεται διεθνώς δεύτερη αμέσως μετά τη Νιγηρία, ως προς το ποσοστό των πολιτών (46%) που θεωρούν υπερβολικές τις εκτιμήσεις των επιστημόνων για τη θνητότητα του Covid-19, ενώ το 40% δηλώνει επιφύλαξη απέναντι σε ένα εμβόλιο έναντι της νόσου.
Έχει δικαίωμα κάθε αμφισβητίας της πανδημίας ή των τεκμηριωμένων χαρακτηριστικών της να διαδίδει ασύδοτα τις απόψεις του στη δημόσια σφαίρα; Και πάλι ασφαλώς όχι. Μπορεί ο κ. Πετράκος να νιώθει ικανοποιημένος ότι επιτέλεσε το χρέος του προς την κοινωνία, ότι αποκάλυψε με την «κοινή λογική» του όπως ισχυρίστηκε, μία διεθνή συνομωσία που χρησιμοποιεί την πανδημία ως όχημα μίας «ελίτ» για την καταπάτηση της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ωστόσο η κοινωνία μας οφείλει πλέον να θωρακιστεί από την παραπληροφόρηση. Η πανδημία δεν είναι θρησκεία για να χωριστούμε σε πιστούς και μη. Είναι μία πραγματικότητα που έχει στοιχήσει 1,19 εκατομμύρια ζωές παρά τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί παγκοσμίως. Και είμαστε ακόμη στο μέσο της διαδρομής.
Ίσως η «κοινή λογική» δεν επιτρέπει στον κ. Πετράκο να αντιληφθεί την πραγματική διάσταση της ελευθερίας. Για κάθε χρόνιο ασθενή, για κάθε άτομο που ανήκει σε ευπαθή ομάδα, αλλά και για κάθε πολίτη που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως κύτταρο ενός συνόλου, ελευθερία σημαίνει γνώση, μέτρο και κοινωνική ισορροπία. Ελευθερία σημαίνει μία ελεύθερη κλίνη σε νοσοκομείο ή σε Μ.Ε.Θ. εφόσον τη χρειαστούμε. Ελευθερία σημαίνει να μην απειλούμαστε από την ανευθυνότητα των άλλων. Ελευθερία σημαίνει να θέτουμε όρια στις ελευθερίες μας για να διαφυλάξουμε το υπέρτατο αγαθό της ζωής.
Οι ανέξοδες και ατεκμηρίωτες ασκήσεις αμφισβήτησης των πολιτικών, κοινωνικών και επιστημονικών δομών μπορούν να περιμένουν. Στην ιστορία της ανθρωπότητας, από το λοιμό της αρχαίας Αθήνας μέχρι τη χολέρα και την ισπανική γρίπη, οι επιδημίες έχουν προκαλέσει περιοδικά το θάνατο εκατομμύριων ανθρώπων και έχουν συντελέσει σε τεκτονικές κοινωνικές μεταβολές. Ωστόσο, σε όρους ιστορίας, για πρώτη φόρα αντιμετωπίζουμε μία πανδημία με τόσο ευρύ φάσμα επιστημονικής γνώσης και εργαλείων -συμπεριλαμβανομένων πάντοτε των αβεβαιοτήτων που είναι δομικό συστατικό της επιστήμης-, με υγειονομική υποστήριξη και τεχνολογία και με παγκόσμια κινητοποίηση.
Και όμως, ο μεγάλος εχθρός σε αυτή τη μάχη παραμένει ο ίδιος μας ο εαυτός. Ένα μέρος της κοινωνίας βυθίζεται σε αυτό που ο Σάρτρ ονόμαζε «κοινωνική οδύνη». Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντέξει την απόλυτη ελευθερία που έχει και σπεύδει αμέσως να την αρνηθεί ή να την υπονομεύσει. Γιατί στην περίπτωση της πανδημίας, η «ελίτ» των επιστημόνων -όπως ο κ. Πετράκος καχύποπτα τη χαρακτήρισε- βρίσκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας, υπηρετώντας τον άνθρωπο, το υπέρτατο αγαθό της υγείας, την ευημερία και τελικά την ίδια την ελευθερία. Αντίθετα με την την «ελίτ των άτρωτων», όσων διαπράττουν την ύβρη και τρέφουν αυταπάτες πως η υγεία τους δεν μπορεί να απειληθεί, των ατομικιστών, όσων αντιλαμβάνονται την υγειονομική κρίση ως μία ευκαιρία να επιβεβαιώσουν τη βαθιά αντικοινωνική τους συμπεριφορά, την απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης και ευθύνης για τον «άλλο» και τελικά για τον ίδιο τους εαυτό.
Πριν από το 1700, το προσδόκιμο επιβίωσης του ανθρώπου αυξανόταν μόλις κατά ένα χρόνο σε διάστημα 10.000 χρόνων. Αντίθετα, μόνο τα τελευταία 30 χρόνια, το προσδόκιμο επιβίωσης παρά τις κοινωνικές ανισότητες έχει αυξηθεί κατά 6 χρόνια, χάρη στην εξέλιξη της ιατρικής, της έρευνας και της τεχνολογίας. Στην κρίσιμη αυτή καμπή της πανδημίας, δεν έχουμε εναλλακτική παρά να επιλέξουμε όχθη, ανάμεσα στον ανοιχτό και αναπτυσσόμενο χαρακτήρα της επιστημονικής γνώσης και στις αυθαίρετες ερμηνείες όσων φαντασιώνονται ότι τρία σκόρπια γραφήματα τους καθιστούν ειδικούς και κοινωνούς της μοναδικής (τους) αλήθειας.
