Στο παλιό Ολυμπιακό χωριό της Ντόμπρινια, ο περιφερειακός δρόμος με την κεντρική νησίδα και τις περιποιημένες κυκλικές πλατείες φέρει το όνομα του Ζέλιμιρ Βίντοβιτς ή «Κέλι».
Ο Σερβοβόσνιος ποδοσφαιριστής της FK Sarajevo στα 38 του χρόνια, στη διάρκεια του πολέμου (1992), ανέλαβε να μεταφέρει τραυματίες από εκείνη την περιοχή προς το πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Κόσεβο, στο κέντρο της πόλης.
Τον σταμάτησαν σε ένα σημείο ελέγχου και από τότε τα ίχνη του χάθηκαν, μέχρι που τα απομεινάρια του βρέθηκαν μετά τη λήξη του πολέμου σε ομαδικό τάφο λίγο παραπέρα από τη Ντόμπρινια, στο Στουπ.
Στον εξωτερικό τοίχο του Ολυμπιακού Σταδίου, έδρας της «μπορντώ» ομάδας, ο Κέλι τιμάται με μια στάμπα που απεικονίζει το πρόσωπό του.
Η οδός Βίντοβιτς συνεχίζεται και στο σερβοβοσνιακό τμήμα της Ντόμπρινια, αλλά με διαφορετικό όνομα – και περιορισμένη διατομή.
Ο διλώριδος δρόμος του Ανατολικού Σαράγεβο ονοματίστηκε προς τιμή του κροατικής καταγωγής Γιουγκοσλάβου νομπελίστα συγγραφέα, Ίβο Άντριτς.
Σε αντίθεση με το πάλαι ποτέ διχασμένο Βερολίνο και τη σημερινή Λευκωσία, η μετάβαση στον άλλο τομέα του Σαράγεβο γίνεται χωρίς διατυπώσεις και χωρίς να περάσεις μέσα από πύλη τείχους ή φράχτη. Σύντομα ωστόσο γίνεται αισθητή η διαφορά, που δεν περιορίζεται στη σειρά αναγραφής των αλφαβήτων στις πινακίδες των δύο τομέων (κυριλλικό πρώτο στους Σερβοβόσνιους, λατινικό στους Κροατο-Μουσουλμάνους).
Το μοτίβο των δύο πόλεων σε μία το έχουμε συνδέσει κυρίως με τις πόλεις που διαιρέθηκαν για πολιτικούς λόγους. Σίγουρα, δεν είναι πρωτόγνωρο
Στην πρώην Γιουγκοσλαβία, πολύ πριν το παράδειγμα του Σαράγεβο, τη διαίρεση την έζησε το κροατικό λιμάνι της Ριέκας, που στον Μεσοπόλεμο ήταν το μισό στην Ιταλία ως Φιούμε και το μισό στο «Βασίλειο Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων» ως Σούσακ.
Από νωρίτερα, στον ίδιο χώρο, υπήρχε η περίπτωση του Βελιγραδίου και του Ζεμούν: ο ποταμός Σάβος χώριζε τη σερβική πρωτεύουσα από το αυστροουγγρικό της προάστιο.
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις (και σε άλλες, όπως το Γκαίρλιτς/Ζγκόρζελετς επί του Νάισε που χωρίστηκε σε Γερμανία και Πολωνία), τα φυσικά σύνορα -ποτάμι και στην περίπτωση της Ριέκας, αυτό σημαίνει και η λέξη- μετατράπηκαν σε όρια κρατών.
Τα ποτάμια του Σαράγεβο, αντίθετα, δεν αποτελούν όρια τομέων – όχι σήμερα, τουλάχιστον. Η Ντόμπρινια διασχίζεται από το ομώνυμο ποταμάκι, που ξεκινά στη «Σερβική Δημοκρατία» και μπαίνει στην «Ομοσπονδία», όπου και καταλήγει στον («νονό» της Βοσνίας) Μπόσνα. Τον καιρό των συγκρούσεων (1992-1995) η κατάσταση ήταν διαφορετική.
Ο άλλος παραπόταμος του Μπόσνα, ονόματι Μίλιατσκα, χώριζε σε μήκος κάποιων χιλιομέτρων (στο κέντρο του Σαράγεβο) τους τομείς των πολιορκητών Σερβοβόσνιων στον νότο και των πολιορκημένων Κροατο-Μουσουλμάνων στον βορρά.
Η γειτονιά Γκ’ρμπαβίτσα της νότιας όχθης (έδρα της άλλης μεγάλης ομάδας Željezničar) είχε αναπτυχθεί μεταπολεμικά, με πολυεθνοτικό πληθυσμό – δεν αποτελούσε «την» σερβική συνοικία. Ωστόσο, εξελίχθηκε σε τέτοια καθώς βρίσκεται αρκετά κοντά στον στρατώνα του γιουγκοσλαβικού στρατού στη Λουκαβίτσα, που ήταν ένα από τα ορμητήρια των Σερβοβόσνιων.
Οι πινακίδες των δρόμων στο κυρίως Σαράγεβο δείχνουν ως προορισμούς τη Λουκαβίτσα και τη Ντόμπρινια, πουθενά όμως το «Ανατολικό Σαράγεβο». Η συνταγματική πρωτεύουσα των Σερβοβόσνιων είναι ένα σχετικά νέο δημιούργημα – ένας μητροπολιτικός δήμος που συμπεριλαμβάνει το Πάλε του Ράντοβαν Κάρατζιτς και αρκετά κομμάτια των πάλαι ποτέ ενιαίων δήμων της πρωτεύουσας.
Παρά το όνομά του, το κομμάτι της Λουκαβίτσα και της Ντόμπρινια που ανήκει στο «Ανατολικό Νέο Σαράγεβο» δεν είναι καθόλου «ανατολικό». Στην πραγματικότητα, βρίσκεται νοτιοδυτικά της κυρίως πόλης.
Ο κάποτε ασήμαντος οικισμός είναι ένα αναπτυσσόμενο άτυπο προάστιο του Σαράγεβο, καθώς το προτιμούν για κατοικία τους όλο και περισσότεροι Σερβοβόσνιοι, που μένοντας εκεί συνδυάζουν «άρωμα Σερβίας» και εγγύτητα στην πόλη.
Το δίκτυο των τρόλλεϋ σταματά λίγο πριν τα όρια των δύο τομέων, και στην άλλη μεριά της διαχωριστικής γραμμής βρίσκεται ο σταθμός λεωφορείων του Ανατολικού Σαράγεβο.
Πέρα από την «υπεραστική» σύνδεση ανάμεσα στις δύο πόλεις, αρκετές από τις αστικές λεωφορειακές γραμμές του κυρίως Σαράγεβο περιλαμβάνουν στάσεις και στον σερβικό τομέα, που είναι πολύ μικρός για να έχει δικό του αστικό δίκτυο. Ένα ακόμη πλεονέκτημα της σερβοβοσνιακής πρωτεύουσας είναι ότι βρίσκεται πολύ κοντά στο διεθνές αεροδρόμιο.
Το Ανατολικό Σαράγεβο διαφέρει αρκετά από το κυρίως κέντρο (με τα αυστροουγγρικά κτίρια και τα τζαμιά) αλλά και από την Γκρ’μπαβίτσα (με τους καμπύλους δρόμους).
Τα οικοδομικά τετράγωνα που επαναλαμβάνονται «καρμπόν» θεωρητικά είναι μια συνέχεια του Ολυμπιακού χωριού – με πιο σύγχρονες οικοδομές, άνετους χώρους στάθμευσης και κάποια μεγάλα καταστήματα.
Σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η πληθώρα εστιατορίων, καφέ και μπαρ, με σύγχρονη αισθητική και απαραιτήτως τραπεζάκια έξω.
Η εικόνα που αποτυπώθηκε πριν χρόνια στην εκπομπή Balkan Express της ΕΡΤ3, που είχε κάνει ρεπορτάζ σε αυτούς τους δρόμους, δείχνει να έχει βελτιωθεί προς το καλύτερο – όσο απομακρύνονται από τα δύσκολα χρόνια, οι άνθρωποι θέλουν και μπορούν να ζουν με μεγαλύτερη αισιοδοξία.
Οι συγκρίσεις με άλλες διαιρεμένες πόλεις είναι απατηλές και συχνά θεωρητικές. Ωστόσο, η έστω και περιορισμένη συγκοινωνιακή επικοινωνία είναι θετικό στοιχείο υπέρ της ουσιαστικής ενοποίησης.
Σημαντικό ρόλο στην αίσθηση ενιαίας πόλης για το Βερολίνο μετά το 1989 έπαιξε η ανάπτυξη του μητροπολιτικού δικτύου μέσων μαζικής μεταφοράς.
Κι όσο για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η Λευκωσία αν δεν μεσολαβούσαν τα «ματωμένα Χριστούγεννα» του 1963 και οι ταραχές που κορυφώθηκαν στις τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις του «Αττίλα» (1974), θα παραπέμψω στο πρώτο μου δημοσιευμένο μυθιστόρημα.
Η «επιστημονική μου φαντασίωση», βασισμένη στο υπαρκτό πλην άγνωστο σιδηροδρομικό δίκτυο της Κύπρου -που λειτουργούσε έως το 1951- καθώς και στα (επιτρέψτε μου να πω) “ben trovata” σχέδια υποτιθέμενων δικτύων μετρό και τραμ, δίνει ένα παράθυρο θέασης αυτού του απραγματοποίητου, ακόμη, μέλλοντος.
