Κυβέρνηση νοτιοβαλκανίου χώρας απειλούμενης διαρκώς από τον επιθετικό και θρασύ της γείτονα, χρειάζεται επειγόντως καράβια για το εγκαταλειμμένο της ναυτικό. Στην αρχή πάνω στον πανικό της είναι έτοιμη να τα ψωνίσει απευθείας και σε τιμές τσιμπημένες από ισχυρή προστάτιδα δύναμη εξ Ευρώπης.
Έλα όμως που ισχυρότερη δύναμη, υπερατλαντική αυτή τη φορά, δυσαρεστείται και εμφανίζεται διατεθειμένη να προσφέρει ”πιο μεγάλη προστασία” στους νοτιοβαλκάνιους συμμάχους. Καράβια κατάλληλα δεν έχει, κάθε άλλο, αυτά που προσφέρει είναι τα χειρότερα της αγοράς. Όμως αυτό δεν είναι πρόβλημα για την κυβέρνηση του αγοραστή.
Στο άψε σβήσε στήνει έναν διαγωνισμό κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του Μεγάλου Προστάτη, κωλυσιεργεί για να κάμψει τις αντιδράσεις των ίδιων της των ναυάρχων, διαρρέει μύρια όσα πιθανά και απίθανα για να δημιουργήσει κλίμα. Επιπλέον δε, για να εξευμενίσει τον συγχυσμένο Μικρό Προστάτη τού δίνει κι εκεινού μια γερή παραγγελιά, αεροπλάνα όμως.
Κι εκεί που όλοι το έχουν δεδομένο ότι ο Μεγάλος Προστάτης έχει το συμβόλαιο στην τσέπη, σκάει η βόμβα. Στις μακρινές νότιες θάλασσες μια νέα συμμαχία είναι στα σκαριά και για να μπει σ′ αυτήν γερά ο Μεγάλος Προστάτης παραγκωνίζει απρεπώς τον Μικρό Προστάτη. Αυτός πνέει μένεα και ο Μεγάλος για να τον καλοπιάσει του παραχωρεί μεγάθυμα το συμβόλαιο για τα νοτιοβαλκανικά καράβια.
Και ο Προστατευόμενος τη στιγμή ακριβώς που ετοιμάζεται να φορτωθεί τους υπερατλαντικούς κουβάδες, ενημερώνεται ότι θα πάρει τελικά τα (άριστα) καράβια του Μικρού Προστάτη, του εξ Ευρώπης!
Οι ναύαρχοι, οι ειδήμονες, οι στρατιωτικοί συντάκτες, όλοι ομοθυμαδόν αναπέμπουν βαθύ αναστεναγμό ανακούφισης: Είχαμε τύχη βουνό, γλιτώσαμε τα χειρότερα! Και η κυβέρνηση της νοτιοβαλκανίου βγαίνει στα φόρα και καμαρώνει ότι, ”κατόπιν επισταμένης μελέτης”, κατέληξε στη ”βέλτιστη και εθνικώς επιβεβλημένη απόφαση”...
* * *
Οι εξελίξεις με την ελληνογαλλική συμφωνία δείχνουν για μια ακόμη φορά ποιος είναι συχνά ο μέγιστος παράγοντας στις διεθνείς σχέσεις, κι ας υποτιμάται συχνά: η τύχη. Η στροφή των Αμερικανών στον Ειρηνικό προκάλεσε προστριβές με τους Γάλλους που για να αποζημιωθούν έλαβαν το ελληνικό συμβόλαιο και μαζί, μέλλει να αποδειχθεί, τον ρόλο του άτυπου τοποτηρητή της Δύσης στην περιοχή.
Η ελληνική κυβέρνηση, που τώρα πανηγυρίζει, δεν έπαιξε ουσιαστικό ρόλο σ’ αυτή τη θετική εξέλιξη. Αντιθέτως ήταν προθυμότατη να προχωρήσει σε επαχθέστατη συμφωνία με τους Αμερικανούς. Οι καραμπόλες όμως της συγκυρίας τελικώς μάς προστάτευσαν.
Τα κρίσιμα μη συγκυριακά στοιχεία της όλης κατάστασης είναι δύο:α) Η συνεχιζόμενη αναδίπλωση των ΗΠΑ από τον μείζονα ευρω-μεσανατολικό χώρο και η αντισινική στροφή τους στον Ειρηνικό. Και β) η πάγια φιλοδοξία μεσαίων δυνάμεων όπως η Γαλλία και η Τουρκία να αναπληρώσουν, ώς έναν βαθμό, το κενό που οι ΗΠΑ αφήνουν. Και αν η θέση της Ελλάδας στο σχήμα αυτό είναι προφανής, διόλου προφανής δεν είναι η στάση των λοιπών Ευρωπαίων εταίρων μας, ιδίως των Γερμανών.
Σε κάθε περίπτωση, από εδώ και στο εξής, και μέχρι να ισορροπήσει εκ νέου το διεθνές σύστημα, οι καραμπόλες θα είναι συνεχείς. Η διαμάχη για τα πυρηνικά του Ιράν, η κατάσταση στην Ουκρανία, οι εσωτερικές συνθήκες στην Αίγυπτο, μια ενδεχόμενη κρίση στην Ταϊβάν ή την Νότιο Σινική Θάλασσα, μια νέα χρηματοπιστωτική αναταραχή θα έχουν άμεσες επιπτώσεις και στα δικά μας εθνικά συμφέροντα. Μόνο χώρες που έχουν πολιτικούς με άμεσα ανακλαστικά, ευέλικτη τακτική και στρατηγική προορατικότητα θα μπορέσουν να συνδιαμορφώσουν πράγματι τις εξελίξεις προς όφελος του εθνικού τους συμφέροντος.
Για τις υπόλοιπες, θα αποφασίσει η τύχη.
* * *
Το σημαντικότερο στοιχείο της ρήτρας αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής που συνυπογράψαμε με τη Γαλλία είναι και το πλέον ασχολίαστο. Η ρήτρα αυτή καλύπτει το σύνολο της ελληνικής επικράτειας, άρα και των χωρικών υδάτων. Αν αποφασίσουμε, όπως έχουμε το δικαίωμα κατά το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, να τα επεκτείνουμε στα 12 μίλια, τυχόν επιθετική αντίδραση της Τουρκίας ενδέχεται να ενεργοποιήσει και τη ρήτρα της συνδρομής.
Και λέω ”ενδέχεται” διότι αυτόματη εκτελεστότητα των διεθνών συμφωνιών δεν υπάρχει, όλα είναι ζήτημα πολιτικής στάθμισης και διπλωματικής προετοιμασίας (ή, το αντίθετο, διπλωματικού αιφνιδιασμού).
Σημειώνω τα δεδομένα της υπόθεσης:
- Στο θέμα των 12 μιλίων, τυπικώς η Ελλάδα έχει πίσω της το άπαν σχεδόν της διεθνούς κοινότητας.
- Στο Ιόνιο έχει ήδη γίνει η επέκταση και έχει ξεκινήσει η προεργασία για την νότιο Κρήτη.
- Η Τουρκία έχει ανοιχτά πλείστα όσα μέτωπα στρατιωτικά και πολιτικά, και εξασθενημένες ένοπλες δυνάμεις, ιδίως της αεροπορίας, λόγω των εκκαθαρίσεων στο στράτευμα.
- Οι ΗΠΑ και ο Μπάιντεν στην παρούσα συγκυρία δεν έχουν λόγο να διευκολύνουν την Τουρκία.
- Η Γερμανία κυβερνάται μέχρι νεωτέρας υπηρεσιακώς.
- Ο Μακρόν θα εγκαινίαζε εντυπωσιακά τόσο την προεκλογική του εκστρατεία όσο και την πρωτοβουλία του για τον ευρωστρατό με μια επιδεικτική ταπείνωση του Ερντογάν.
- Η Ρωσσία, που επίσης θεωρεί δικαίωμά μας τα 12 μίλια, αν λάβει διαβεβαιώσεις για τον ελεύθερο διάπλου των σκαφών της από το Αιγαίο, με τη θέσπιση ειδικών διαδρόμων λ.χ., δεν θα είχε λόγο να μην κοντύνει τις φιλοδοξίες της Άγκυρας.
Ακόμη και αν η Γαλλία μάς διεμήνυε (εφόσον της γνωστοποιούσαμε την πρόθεσή μας...) ότι δεν θα μας συνδράμει στρατιωτικά, δεν θα το δηλώσει αυτό δημοσίως. Έτσι το ρίσκο της εκτίμησης θα περάσει ακέραιο στην τουρκική πλευρά. Το ερώτημα είναι αν ο Ερντογάν θα το αναλάβει την ώρα που οι εσωτερικοί και εξωτερικοί του εχθροί καραδοκούν για ένα μοιραίο του λάθος.
Φυσικά, θα στείλει πλοία και αεροπλάνα, θα έχουμε πολεμικές διακηρύξεις και επακουμβήσεις και τα συναφή. Όμως αυτά δεν έχουμε και τώρα; Ακόμη και αν de facto δεν θα ασκούμε αδιακώλυτα κυριαρχία σε μέρος των νέων, εκτεταμένων χωρικών μας υδάτων, de jure η κήρυξη θα έχει γίνει. Και στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης που αργά ή γρήγορα θα στρωθεί θα έχουμε ισχυρότερα χαρτιά.
Από τότε που επικρέμαται το casus belli εναντίον μας, είναι ζήτημα αν η συγκυρία ήταν ποτέ ευνοϊκότερη για τα ελληνικά συμφέροντα.
