Αββά Πιέρ - Ο ’Αγιος των αστέγων
“Il ne faut pas faire la guerre aux pauvres, mais à la pauvreté..»
(Δεν πρέπει να αντιμαχόμαστε τους φτωχούς, αλλά να πολεμάμε τη φτώχεια).
«Un sourire coûte moins cher que l’électricité, mais il donne autant de lumière.»
Ένα χαμόγελο κοστίζει λιγότερο από το ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά δίνει το ίδιο φως.
Αυτές οι φράσεις, μεταξύ πολλών άλλων έχουν ειπωθεί από έναν οικουμενικό ανθρωπιστή, έναν διεθνούς ακτινοβολίας καθολικό ιερέα, ο οποίος ξεκίνησε την πολυσχιδή κοινωνική του δράση, πριν ακόμα η κοινωνική αλληλεγγύη κατοχυρωθεί στα ευρωπαϊκά και διεθνή κείμενα ως θεμελιώδες κοινωνικό, ανθρώπινο δικαίωμα.
Ο Henri-Antoine Grouès, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1912 στη Lyon της Γαλλίας. Γοητευμένος από την προσωπικότητα και εμπνεόμενος από τη δράση και την ανθρωπιστική προσφορά του Φραγκίσκου της Ασίζης, στα δεκαοκτώ του χρόνια μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και εντάχθηκε ως δόκιμος Μοναχός σε μοναστήρι του τάγματος των Καπουτσίνων.
Η διαφορά του Αγίου Φραγκίσκου με τον Αββά Πιερ, έγκειται στο γεγονός ότι ο Φραγκίσκος επιδίωκε την κατάκτηση της «τέλειας» φτώχειας, ως μέσου για την επίτευξη της πλήρους πνευματικής ολοκλήρωσης, ενώ ο Αββάς Πιερ αγωνιζόταν σθεναρά για την εξάλειψη της φτώχειας και για την εξασφάλιση των αναγκαίων συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης για όλους.
Λόγω των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε, αποχώρησε από το Μοναστήρι και χειροτονήθηκε ιερέας στο Κολλέγιο των Ιησουιτών της Lyon το 1938, λίγο πριν η Γαλλία, καθώς και η ανθρωπότητα ολόκληρη ζήσει τη μεγαλύτερη φρίκη στην Ιστορία της. Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, έλαβε μέρος στη γαλλική αντίσταση, απ’ όπου και απέκτησε το προσωνύμιο Αββάς Πιερ, με το οποίο είναι ευρύτατα γνωστός μέχρι και σήμερα.
Έχοντας καταταγεί ως στρατιωτικός ιερέας, το 1940 έγινε βικάριος στον καθεδρικό ναό της Grenoble και το 1942 οργάνωσε τη φυγάδευση Εβραίων, ομοφυλόφιλων και αντιφρονούντων για την Ελβετία, εφοδιάζοντας τους με πλαστά διαβατήρια.
Με κίνδυνο της ζωής του έσωσε πλήθος ανθρώπων από τον εκτοπισμό και το βέβαιο θάνατο, διασώζοντας έτσι και το γόητρο της ανθρωπότητας, που δεν υπομένει βουβά τον όλεθρο, αλλά δραστηριοποιείται, ενεργεί και αντιστέκεται, αφού κάθε ανθρώπινη ζωή είναι πολύτιμη, διότι «ο θάνατος κάθε ανθρώπου λιγοστεύει κι εμάς, γιατί είμαστε αξεδιάλυτα δεμένοι με την ανθρωπότητα».
Το 1949 ίδρυσε τους Εργάτες της Εμμαούς, μια φιλανθρωπική κοινότητα, βασισμένη στην αρχή: «Ο αγώνας για το δικό μου ψωμί είναι υλισμός, ο αγώνας για το ψωμί των άλλων αποτελεί πνευματικό έργο».
Σκοπός της κίνησης αυτής ήταν να βοηθήσει τους πολυάριθμους άστεγους της Γαλλίας να αυτοοργανωθούν, να εξασφαλίσουν κατάλληλη στέγη και να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και τον κοινωνικό ιστό. Το εγχείρημα πέραν από το μισθό του Αββά και τις δωρεές των πιστών, χρηματοδοτείτο και από τους ίδιους τους συμμετέχοντες, οι οποίοι ανακύκλωναν και μεταπωλούσαν χρησιμοποιημένα υλικά.
Μετά από προτροπή του προέδρου Charles André Joseph Marie de Gaulle (Σαρλ ντε Γκωλ), διετέλεσε από το 1945 έως το 1951 βουλευτής του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος.
Η πρώτη φορά που με τον ήπιο αλλά ανατρεπτικό του λόγο ο χαρισματικός αυτός άνθρωπος συγκλόνισε αρχικά τη Γαλλία και στη συνέχεια την οικουμένη ολόκληρη, ήταν τον παγερό εκείνο χειμώνα του 1954 όταν οι άστεγοι πέθαιναν από το κρύο στους δρόμους του Παρισιού, με τα χαρακτηριστικά εκείνα λόγια, που απεύθυνε από γαλλικό ραδιοφωνικό σταθμό.
«Φίλοι μου βοηθήστε με! Μια γυναίκα πέθανε από το κρύο στις τρεις σήμερα το πρωί, στο πεζοδρόμιο της Λεωφόρου Σεβαστούπολης, σφίγγοντας στο χέρι της το έγγραφο με βάση το οποίο την είχαν διώξει την προηγουμένη από το σπίτι της».».
Το πρώτο καταφύγιο για τους ανθρώπους που ζουν σε συνθήκες έλλειψης στέγης, ήταν το πατρικό του σπίτι στο Neuilly Plaisance, ένα προάστιο κοντά στο Παρίσι, πράξη που αρκετές δεκαετίες αργότερα ενέπνευσε πολλούς ευρωπαϊκούς Δήμους και μη Κυβερνητικές Ανθρωπιστικές Οργανώσεις να δημιουργήσουν υπνωτήρια και πρότυπους ξενώνες για τους αστέγους.
Όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά έλεγε: «Το σπίτι μου είναι υπερβολικά μεγάλο για να μένει ένας μόνο άνθρωπος».
Τις τρεις επόμενες δεκαετίες περιόδευσε σε όλη την υφήλιο, αγωνιζόμενος για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων όσων μαστίζονται από ακραία Φτώχεια. Μπορεί να εγκατέλειψε την ενεργή εμπλοκή με την πολιτική, αφού τον κέρδισε το ιεραποστολικό έργο και η ανάγκη του να είναι παρών όπου υπάρχει φτώχεια, εν τούτοις το σύνολο της κοινωνικής του δράσης και παγκόσμιας προσφοράς, διαπνέεται από μια βαθιά πολιτική διάσταση.
Για παράδειγμα, όταν πρωτοεμφανίστηκε το παγκόσμιο κίνημα της αποαποικιοποίησης, κατέβαλε το 1956 κάθε προσπάθεια να πείσει τον Τυνήσιο ηγέτη Habib Bourguiba να διεκδικήσει την ανεξαρτησία της χώρας του από τη Γαλλία χωρίς να προσφύγει στη χρήση βίας.
Στο διάστημα αυτό δραστηριοποιήθηκε σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, όπως Κολομβία, Ινδία, Μπαγκλαντές, Αλγερία, Τυνησία, Μαρόκο, ιδρύοντας 39 κοινότητες Εμμαούς, παρέχοντας στέγαση, υποστήριξη και κοινωνική μέριμνα στο δοκιμαζόμενο από τις στερήσεις και εξεγέρσεις πληθυσμό των περιοχών αυτών.
Στην Ινδία μάλιστα ίδρυσε αρκετές τέτοιες κοινότητες, ύστερα από πρόσκληση της Indira Gandhi να αναλάβει την εγκατάσταση και την παροχή συνδρομής στους πρόσφυγες της Βεγγάλης. Το 1955 έγινε δεκτός από τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Dwight David Eisenhower (Ντουάιτ Ντέιβιντ «Άικ» Αϊζενχάουερ).
Στη συνέχεια επέστρεψε στη Γαλλία και στα μέσα της δεκαετίας του 80 ίδρυσε «τα εστιατόρια της καρδιάς», εξασφαλίζοντας αξιοπρεπείς συνθήκες και δωρεάν ποιοτική διατροφή για τους ανθρώπους που την έχουν ανάγκη. Απεβίωσε τον Ιανουάριο του 2007 σε ηλικία 94 ετών στο Παρίσι.
Όραμα αυτής της εμβληματικής προσωπικότητας, που μας δίδαξε την αλληλεγγύη στην υπέρτατη μορφή της, υπήρξε η εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων και η δημιουργία ενός αξιοπρεπούς και ασφαλούς πλαισίου διαβίωσης για όλους.
Η αποτελεσματική καταπολέμηση της φτώχειας σ’ όλες της τις εκφάνσεις, συνιστά ουσιώδες συστατικό της δημοκρατίας μας και διαμορφώνει κοινωνίες συνεκτικές και κοινωνικά δίκαιες.
Από τον Αββά Πιερ εμπνεύστηκαν σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής μας, που ίδρυσαν κοινωνικά κινήματα και οργάνωσαν ακτιβιστικές πρωτοβουλίες, αλλά και άλλοι που ενεπλάκησαν στην πολιτική αναλαμβάνοντας και θέσεις ευθύνης.
Η πολυδιάστατη και ανιδιοτελής προσφορά του συνιστά για εμάς πυξίδα και παρακαταθήκη, προκειμένου να διαμορφώσουμε τους αναγκαίους όρους και συνθήκες για τη χάραξη πολιτικών με κοινωνικό πρόσημο.
***
*Γιώργος Σταμάτης – Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Καταπολέμησης της Φτώχειας
