Η Τουρκία ξαφνικά γέρνει προς τη Δύση και κινδυνεύει να γνωρίσει τη ρωσική οργή
Η δέσμευση της Τουρκίας να εμποδίσει ορισμένα ρωσικά πολεμικά πλοία να περάσουν από τα ύδατά της στη Μαύρη Θάλασσα κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Ουκρανία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκατάσταση των δεσμών της με το ΝΑΤΟ, αλλά ταυτόχρονα κινδυνεύει με αντίποινα από τη Μόσχα.
Μια συσσώρευση ρωσικών πλοίων που περιμένουν να κάνουν το ταξίδι θα δοκιμάσει την αποφασιστικότητα της Αγκυρας τις επόμενες ημέρες και θα δείξει πόσο μακριά είναι διατεθειμένη να φτάσει ως προς την λεπτή διπλωματική της ισορροπία μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η Τουρκία άλλαξε τη ρητορική της, χαρακτηρίζοντας την επίθεση της Μόσχας στην Ουκρανία «πόλεμο» την Κυριακή - μια κίνηση που δίνει το δικαίωμα στην Αγκυρα να χρησιμοποιήσει μέρος ενός διεθνούς συμφώνου για να περιορίσει τη διέλευση ορισμένων ρωσικών πολεμικών πλοίων από τη Μεσόγειο στη Μαύρη Θάλασσα.
Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει την ικανότητα της Μόσχας να αναπτύξει τη ναυτική της δύναμη που επιτίθεται στις ουκρανικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας, αν και όλα εξαρτώνται από τα μικρά γράμματα στη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936.
Το σύμφωνο επιτρέπει στην Τουρκία να περιορίσει τη ναυτική διέλευση από τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά έχει μια ρήτρα που εξαιρεί τα πλοία που επιστρέφουν στη νηολογημένη βάση τους.
Τουλάχιστον τέσσερα ρωσικά πλοία περιμένουν αυτήν τη στιγμή την απόφαση της Τουρκίας για να περάσουν από τη Μεσόγειο, σύμφωνα με τον Γιορούκ Ισίκ, γεωπολιτικό αναλυτή με έδρα την Κωνσταντινούπολη και επικεφαλής της εταιρείας συμβούλων Bosphorus Observer.
Δύο από αυτά -μια φρεγάτα και ένα αντιτορπιλικό- ζήτησαν επίσημα να κάνουν το ταξίδι το συντομότερο δυνατό αυτή την εβδομάδα, σύμφωνα με τον Ισικ και έναν ανώτερο Τούρκο αξιωματούχο. Οποιοδήποτε από αυτά έχει ως βάση τη Μαύρη Θάλασσα θα μπορούσε να κάνει το ταξίδι, αφήνοντας την Τουρκία ανήμπορη να τα μπλοκάρει.
«Το να το αποκαλούμε ″πόλεμο″ είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα», είπε ο Ισίκ στο Reuters. «Η Αγκυρα δεν ήθελε να κάνει αυτό το βήμα και, σε λεκτικό επίπεδο, δίνει στη Μόσχα μια τελευταία ευκαιρία να ανακόψει την επιθετικότητα στις πόλεις της Ουκρανίας».
Υψηλό διακύβευμα
Το διακύβευμα είναι μεγάλο για την Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, η οποία έχει θαλάσσια σύνορα και καλούς δεσμούς τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία
Μια αποφασιστική στροφή προς τη Δύση θα μπορούσε να εξυγιάνει τη θέση της στο ΝΑΤΟ, μετά την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400 από την Τουρκία το 2019, που επιδείνωσε τις σχέσεις με τη Βορειοατλαντική Συμμαχία και επέφερε κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, οποιοδήποτε βήμα πολύ μακριά από τη Ρωσία μπορεί να βλάψει την ήδη παραπαίουσα οικονομία της Τουρκίας, μετά από την νομισματική κρίση τον περασμένο Δεκέμβριο και την επακόλουθη εκτόξευση του πληθωρισμού.
Το ρωσικό φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει το 45% των τουρκικών εισαγωγών, ενώ οι Ρώσοι αποτελούν το 20% των τουριστών της Τουρκίας.
Ο Ατίλα Γεσιλάντα της GlobalSource Partners είπε ότι η αλλαγή στάσης της Τουρκίας είναι «σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει τη ρωσική οργή» και ότι αυτό θα προκαλέσει απαγορεύσεις στις τουρκικές εξαγωγές γεωργικών προϊόντων ή με προκλήσεις στη Συρία.
Ενας αξιωματούχος που γνωρίζει το θέμα είπε ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας σχεδιάζει να λάβει μέτρα για την τόνωση της οικονομίας, τώρα που οι επιπτώσεις από τη σύγκρουση γίνονται αισθητές «ολοένα και περισσότερο μέρα με τη μέρα». Η λίρα υποχώρησε για λίγο κατά 5% την περασμένη εβδομάδα καθώς ξεκίνησαν οι ρωσικές επιθέσεις.
Εν τω μεταξύ, οι πολιτικοί της Τουρκίας κρατούν μια μετρημένη ρητορική.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει επικρίνει τη δυτική προσέγγιση στη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής κυρώσεων, ενώ έχει επίσης αναφερθεί με έντονο τόνο προς τη Ρωσία, χαρακτηρίζοντας την εισβολή «απαράδεκτη» και «βαρύ πλήγμα» για την περιφερειακή ασφάλεια.
Ενώ σφυρηλατεί στενούς δεσμούς με τη Ρωσία σε θέματα ενέργειας και άμυνας, η Αγκυρα έχει πουλήσει drones στην Ουκρανία και υπέγραψε συμφωνία για τη συμπαραγωγή περισσότερων, εξοργίζοντας τη Μόσχα.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, απηύθυνε έκκληση στους Ρώσους και Ουκρανούς ομολόγους του για κατάπαυση του πυρός και διαπραγματεύσεις, τις οποίες ο Ερντογάν προσφέρθηκε να φιλοξενήσει.
Ο Τσαβούσογλου είπε την Κυριακή ότι στα πλοία που επιστρέφουν στη βάση τους στη Μαύρη Θάλασσα θα επιτρέπεται η διέλευση και θα αξιολογούνται κατά περίπτωση.
Μετά την Ουκρανία, η Τουρκία;
Ενδεικτικό, πάντως, είναι το δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας Liberation, που υπογραμμίζει το ενδεχόμενο, στο άμεσο μέλλον, να είναι η Τουρκία, μετά την Ουκρανία, η χώρα που θα υποφέρει περισσότερο από τη ρωσική επιθετικότητα.
«Η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε πραγματική ύφεση και η συμμόρφωση με τις κυρώσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ δεν θα είναι βιώσιμη για την κυβέρνηση», σημειώνει στη Liberation ο Κεμάλ Κιρισκί, ερευνητής για την Τουρκία στο Brookings Institution, υπενθυμίζοντας ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δηλώσει ανοιχτά ότι θα αντιμετωπίσει όλες τις χώρες που τηρούν τις κυρώσεις ως «εχθρικά έθνη».
«Δεν θα με εξέπληττε αν είχε στο μυαλό του την Τουρκία όταν το έλεγε αυτό. Ετσι, η Τουρκία θα πρέπει να κινηθεί προσεκτικά και να ακολουθήσει μια όσο το δυνατόν πιο ισορροπημένη προσέγγιση, υποστηρίζοντας παράλληλα την Ουκρανία, τουλάχιστον ρητορικά» σχολιάζει ο Κιρισκί.
Στο ερώτημα εάν θα μπορούσε η ουκρανική κρίση να αποδειχθεί τελικά μια ευκαιρία για την τουρκική εξωτερική πολιτική, ο ίδιος σχολιάζει: «Η Δύση αντιλαμβάνεται πόσο σημαντικό είναι να έχει την Τουρκία στο πλευρό της αν θέλει να αποτρέψει τον Πούτιν και, αν η αποτροπή αποτύχει, να υπερασπιστεί το ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μπορούσε να είναι επωφελές για την Τουρκία. Αλλά στο άμεσο μέλλον, η Τουρκία, μετά την Ουκρανία, θα μπορούσε να είναι η χώρα που θα υποφέρει περισσότερο από αυτή τη ρωσική επιθετικότητα».
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών, Μπαϊράμ Μπαλτσί, επισημαίνει στη Libération: «Μέχρι τώρα, η Τουρκία είχε καταφέρει να επιδείξει την ουδετερότητά της. Φοβάται να πάρει θέση σε αυτόν τον πόλεμο. Αλλά το κλείσιμο των Στενών θα ήταν μια σαφής δήλωση. Η Ρωσία θα μπορούσε τότε να απαντήσει με βομβαρδισμό της Ιντλίμπ, γεγονός που θα έφερνε δύο εκατομμύρια περισσότερους Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία».
(με πληροφορίες από Reuters, ΑΠΕ)
