Ένας πρόλογος για δύο άρθρα που θα ακολουθήσουν, για τα δύσκολα, άδικα, εμπόλεμα, αδελφοκτόνα χρόνια που ζήσαμε. Όσοι προλάβαμε...
Ο Εμφύλιος κατ’αρχάς έχει τις καταβολές του στην ίδρυση του ΕΑΜ
τον Σεπτέμβριο του 1941 (και του ΕΛΑΣ φυσικά τον Απρίλιο του 42).
Όλοι γνωρίζουμε ότι ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης ήταν φυλακή
και παραδόθηκε από τους Μεταξικούς στους Γερμανούς όταν κατέλαβαν την
Ελλάδα. Οι οποίοι τον έστειλαν τελικά στην Γερμανία. Στο Στρατόπεδο
τού Νταχάου (Μαζί με τον... Παπάγο λίγο αργότερα). Ήταν Απρίλιος.
Είναι περίεργη η κράτηση του Ζαχαριάδη γιατί οι Γερμανοί δεν ενοχλούσαν τα Κομμουνιστικά κόμματα πριν από την Επίθεση στη Ρωσία στις 21 Ιουνίου, γιατί σεβόταν το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ. Οχι μόνο Γερμανία και Ρωσία είχαν μοιραστεί την Πολωνία αλλά (με βάση το απόρρητο μέρος του Συμφώνου) η Ρωσία έστελνε αγροτικά προϊόντα στη Γερμανία και η Γερμανία αεροπλάνα και τανκς στη Ρωσία! Και στη Γαλλία, μέχρι την 21η του Ιούνη το Κ.Κ ήταν ελεύθερο.
Η Αντίστασή του θα ξεκινήσει αργότερα.
Όμως στην Ελλάδα θα ξεκινήσει πριν από την κατάργηση του Συμφώνου. Θα είναι η αφαίρεση και το πέταγμα της γερμανικής σβάστικας από τον Γλέζο και τον Σάντα την νύχτα της 30 του Μάη. Πράξη ηρωική που θα μείνει στην Ιστορία.
Ένας ταξιτζής στη Μόσχα, τον οποίο μου είχε αναθέσει για τις μετακινήσεις μου το Φεστιβάλ, οδηγώντας με στο αεροδρόμιο με ρωτάει «από πού είσαι;». Του λέω από την Ελλάδα. «Μανώλης Γλέζος!» μου φωνάζει.
Γιατί ο Εμφύλιος ετοιμάζεται από το 1941; Γιατί η πρωτοβουλία της Εαμικής Αντίστασης του Κ.Κ.Ε. ήταν ενέργεια που αντιμετωπίστηκε εχθρικά. Και από το Βενιζελικό και από το Βασιλικό κατεστημένο. Το Βασιλικό ήταν το Αγγλικό.
Ο Γεώργιος ο Β’ και ο Τσώρτσιλ ήταν και φίλοι και μέλη τής ίδιας Μασονικής Στοάς. Η Αγγλία υπολόγιζε στην επιστροφή του Βασιλιά όταν θα απελευθερωθεί η Ελλάδα. Γιατί δεν είναι δυνατόν να περάσει στα χέρια των Κομμουνιστών ανταρτών και συνεπώς των Σοβιετικών. Ετσι κάθε στρατιωτική επιχείρηση στις κατεχόμενες χώρες – και ιδιαίτερα σε μια χώρα άκρως στρατηγική όπως η Ελλάδα - πρέπει να είναι είτε πρωτοβουλία της Βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας είτε να έχει τεθεί κάτω από Βρετανική διοίκηση και τον απόλυτο έλεγχο της Μεγάλης Βρετανίας.
Όπως στην περίπτωση του ΕΔΕΣ τού Ζέρβα, που δεν άργησε να εμφανιστεί. Η επιλογή του Ζέρβα δεν ήταν βέβαια η καλύτερη εκλογή όπως αποδείχτηκε γιατί η επιρροή του ΕΑΜ στη χώρα ήταν δεκαπλάσια.
Η Ελλάδα είχε κουραστεί με τις δικτατορίες και τους ξένους στρατούς να μπαινοβγαίνουν. Οι νεώτεροι είναι είναι μάλλον που μετέφρασαν την Δημοκρατία σε Λαοκρατία. Οι Κεντρώοι - που είχαν σταλεί εξορία στα νησιά από τον Μεταξά σίγασαν. Έμειναν ουδέτεροι και μακριά από την Αντίσταση. Μέγα λάθος τους γιατί θα είχαμε ίσως γλυτώσει τον Εμφύλιο.
Η μόνη σημαντική Αντίσταση που παρέμεινε ήταν της «δημοκρατικής Αριστεράς». Ο κίνδυνος επικράτησή της ώθησε τους Μεταξικούς και τους Βασιλικούς σε συνεργασία με τις κατοχικές κυβερνήσεις και την εμφάνιση του αριστερού κινήματος στις ελληνικές δυνάμεις τής Μέσης Ανατολής.
Και αρχίζουν οι πρώτοι φυλακισμένοι να είναι από τους Συμμάχους μας!Τους Άγγλους. Ο Τσώρτσιλ είχε τέτοια ανησυχία με το Κίνημα αυτό που είχε αναρτήσει στο γραφείο του φωτογραφία του ελληνικού στρατοπέδου και έστελνε μηνύματα στις αγγλικές δυνάμεις υποδεικνύοντας σε πουά είσοδο του ελληνικού στρατοπέδου έπρεπε να επιτεθούν.
Οι Άγγλοι έκαναν ό,τι μπόρεσαν για να διαβρώσουν και πολεμήσουν την
στρατιωτική και πολιτική επικράτηση του ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ιδιαίτερα μετά
την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου και από τη στιγμή που οι
πληροφορίες που έφταναν στο Κάιρο και στο Λονδίνο ήταν άκρως ανησυχαστικές για την πολιτική επιρροή του ΕΑΜ. Είναι άλλωστε ο λόγος
που ο Τσώρτσιλ αντικατέστησε τον Μyers που είχε τοποθετηθεί στο
Στρατηγείο του πού ήταν στρατιωτικός και ανήκε στο Βρετανικό
Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, με τον Woodhouse, που ήταν στέλεχος της
MI6 (κατασκοπείας) και έδινε λογαριασμό στο Φόρεϊν Όφις.
Αυτός ο τελευταίος θα προκαλέσει εμφύλιες συρράξεις, από τον Σεπτέμβριο του
1943 και ύστερα. Ο Τσώρτσιλ είχε προτείνει η Απόβαση να γίνει στην Ελλάδα και όχι στην Σικελία, αλλά ο Αϊζενχάουερ είχε διαφορετική γνώμη.
Ο Τσώρτσιλ ελπίζοντας ότι η Συνδιάσκεψη των τριών Μεγάλων τον Νοέμβριο του
1941 θα αποδεχθεί το Σχέδιό του για απόβαση στην Ελλάδα. Σκέφτηκε ότι ένας εμφύλιος στην Ελλάδα δεν θα ενοχλούσε την Απόβαση. Όμως ο Ρούσβελτ το απέρριψε με το επιχείρημα ότι όλες οι συμμαχικές δυνάμεις θα πρέπει να προετοιμαστούν για την Μεγάλη Συμμαχική Απόβαση – και κυρίως την Αμερικανική – που θα γίνει την Άνοιξη (του 1942).
Ο Τσώρτσιλ έδωσε εντολή να συλληφθούν οι αντάρτες! Σημειωτέον ότι ο Βαρώνος Woodhouse (Γούντχαουζ), Κρις κατά την Κατοχή, πήρε μέρος στο αγγλο-αμερικανικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Μοσαντέκ στο Ιράν.
Όταν πήγα στο Λονδίνο να κοιτάξω τα αρχεία της Βρετανικής Αποστολής στην Ελλάδα, βρήκα ένα τηλεγράφημα του Γούντχαουζ προς το Foreign Office που ζητούσε να πούνε στο BBC να μην εξυμνεί τις νίκες του ΕΛΑΣ αλλά μόνο τον ΕΔΕΣ. Θα μου πεις δεν έπρεπε να πάρω μια συνέντευξη και από τον Γούντχαουζ; Έπρεπε.
Του ζήτησα λοιπόν να πάω στο Λονδίνο να τα πούμε. Μου στέλνει ένα ευγενικό γράμμα στο οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ μου λέει πως είναι πολύ άρρωστος, έτοιμος να πεθάνει και δεν μπορεί να δώσει συνέντευξη. Του έστειλα ένα ευγενικό γράμμα με τις ευχές μου για ταχεία ανάρρωση. Φαίνεται ότι έπιασαν, τάχιστα, γιατί μαθαίνω ότι την επομένη ακριβώς άρχισε σειρά διαλέξεων σ’ όλη την Ελλάδα ! Κλείνει η παρένθεση.
Ο Τσώρτσιλ (όπως αργότερα οι Αμερικανοί) ήξερε πως το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με τίποτα δεν επρόκειτο να «συμφιλιωθεί», δηλαδή να παραδώσει τα όπλα και να περιοριστεί σε μια ακίνδυνη, κοινοβουλευτική δύναμη του 10%. Συνεπώς έπρεπε να αναγκάσει τους Έλληνες κομμουνιστές σε περιορισμό «δια της βίας». Το πέτυχε παίρνοντας το πράσινο φως από τον Στάλιν (Σε δύο συμφωνίες, 5 Μαρτίου 1944 και 10 Οκτωβρίου 1944).
Δυστυχώς, η ελληνική βασιλική δεξιά έγινε βρετανικότερη από τους Βρετανούς και ξανάστειλε τους αντάρτες στο βουνό. Μπροστά στον νέο κίνδυνο, ο Τσώρτσιλ έβγαλε στο Φούλτον τον λόγο του για το Σιδηρούν Παραπέτασμακαι ο Τρούμαν ανέλαβε να εφαρμόσει την Ελληνική Φόρμουλα - the Greek formula του 10 % - όπως την ονόμασε ο Γουόλτερ Ρόστοβ, ο Υπουργός του Τζόνσον που έδωσε αργότερα το πράσινο φως στη Χούντα να κάνει το δικό της πραξικόπημα. (Πράγμα που μου το ομολόγησε ο ίδιος. Θα το δείτε στην ταινία μου για τον Εμφύλιο).
Μόνο κάποιοι υπεραισιόδοξοι πολιτικοί (σαν τον Σοφούλη) και κάποιοι ρομαντικοί (σαν τον Μιχάλη Κύρκο) πίστευαν στην ειρήνευση. Μόνο το 1948, τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου, όταν φάνηκε (στον Βαν Φλιτ) ότι τα ελληνικά βουνά ήταν απόρθητα, ότι οι αντάρτες περνούσαν άνετα από το ένα βουνό στο άλλο παρά την ισχυρή αμερικανική βοήθεια, μόνο τότε οι Αμερικανοί σκέφτηκαν να δοκιμάσουν ειρήνευση (τον Μάιο του 1948 με Κυβέρνηση Σοφούλη).
Είναι η εποχή που και ο Στάλιν ζητάει από τους αντάρτες «να τα μαζέψουνε» (σβαρνούτ! στα ρωσικά) όπως γράφει στο βιβλίο του «Συνομιλίες με τον Σταλιν. 1948» ο Γιουγκοσλάβος Μίλοβαν Τζίλας. Όταν ο Ζαχαριάδης δήλωνε, «ναι, αν δικάσετε πρώτα τουςβασιλικούς σας υπουργούς»! Μετά από το κάζο του Λιβάνου (τη συμφωνία του ΕΑΜ με την κυβέρνηση Παπανδρέου, την οποία απέρριψε το ΚΚ, μετά την άφιξη στο Βουνό του Συνταγματάρχη Ποπόφ (με αγγλικό αεροπλάνο!) που την επέβαλε και έγινε η «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας».
Τέλος, μετά την Καζέρτα (συνάντηση Τσώρτσιλ - Παπανδρέου) και την Συμφωνία της Βάρκιζας (που σφράγισε τα Δεκεμβριανά) το ΚΚΕ μόνο με σοβαρές εγγυήσεις θα κατέθετε τα όπλα αυτή τη φορά. Τις οποίες Άγγλοι και Αμερικανοί δεν είχαν την παραμικρή πρόθεση να τις παράσχουν. Ιδίως μετά την ίδρυση «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης» στο Βουνό (24/1948) σε συνδυασμό με μια τεράστια επιχείρηση για την κατάληψη της Κόνιτσας(όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου) ανήμερα Χριστουγέννων!
Οι εκτελέσεις, οι φόνοι, οι εξορίες, οι φυλακίσεις, το άδειασμα της υπαίθρου, δεν άφηναν κανένα περιθώριο για συμφιλίωση. Σημειωτέον ότι σ΄αυτήν την αναμέτρηση οι Αμερικανοί δεν είχαν κανένα θύμα. Τέλος, όπως γνωρίζουμε, για να περισώσει τον Δημοκρατικό Στρατό, ο Γκρομίκο επεχείρησε να αποσπάσει ειρήνευση από τους Αμερικανούς, τον Απρίλιο του 1949 στον ΟΗΕ.
Τοο late…
