Βασίλης Ντζιαχρήστος: Η Ελλάδα μπορεί να κάνει το άλμα στο μέλλον μέσω της καινοτομίας
Καινοτόμος και διαπρεπής Έλληνας, με ένα ακόμη βραβείο στην λίστα των διακρίσεων για το έρευνητικό έργο του, ο Βασίλης Ντζιαχρήστος τιμάται το 2021, με το Beckurts Award για μια από τις καλύτερες έρευνες της Γερμανίας-του το απένειμε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Siemens, Roland Busch.
Σύμφωνα με τους κανονισμούς του Ιδρύματος Beckurts, το βραβείο αναγνωρίζει εξαιρετικά επιστημονικά επιτεύγματα που αποδεικνύεται ότι έχουν ως αποτέλεσμα συγκεκριμένες καινοτομίες με σημαντική προσφορά στην βιομηχανία, στην αγορά και στο πεδίο εφαρμογής τους.
Τo βραβείo που προστίθεται για τον Έλληνα ερευνητή, αφορά μια πρωτοποριακή τεχνολογία οπτικής απεικόνισης που ξεκίνησε ως ιδέα από τον ίδιο, για να αναπτύξει στη συνέχεια με την ερευνητική ομάδα του κι επιτυγχάνει εικόνες υψηλής ανάλυσης κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, βαθύτερα από οποιαδήποτε άλλη οπτική μέθοδο.
Η μέθοδος έφτασε σήμερα να εφαρμόζεται σε πλήθος κλινικών μελετών σε όλο τον κόσμο, ώστε να διακρίνονται με ακρίβεια μεταβολές στο σώμα που έχουν σχέση με την ανάπτυξη καρκίνου, διαβήτη και άλλων ασθενειών. Η νέα αυτή τεχνολογία, απέσπασε επίσης τον ίδιο μήνα, το Ευρωπαϊκό βραβείο Καινοτομίας ECS.
Kαθηγητής Ιατρικής, και καθηγητής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, διευθυντής της Έδρας Βιολογικής Απεικόνισης του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου (TUM) o Βασίλης Ντζιαχρήστος διευθύνει το Ινστιτούτο Βιολογικής και Ιατρικής Απεικόνισης (ΙΒΜΙ) του κέντρου Χέλμχολτς του Μονάχου ενώ το 2021 ανέλαβε πρόεδρος και διευθυντής στο νεοσύστατο τμήμα Ενβιομηχανικής στο κέντρο Χέλμχολτς του Μονάχου.
Είναι επίσης ιδρυτικό μέλος και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ερευνητικού κέντρου ογκολογίας TranslaTUM στο TUM, και ιδρυτής του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Photoacoustics όπου υπηρέτησε ως εκδότης την περίοδο 2010 – 2017 ενώ έχει περισσότερα από 500 δημοσιευμένα άρθρα σε έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
Ως ερευνητής δεν περιορίζεται στην ακαδημαϊκή έρευνα και τις δημοσιεύσεις αλλά ″ρίχνει″ γέφυρες στην επιχειρηματικότητα, ώστε οι χρησιμότερες ανακαλύψεις του και τεχνολογίες που αναπτύσσει να βρίσκουν συντομότερα τον δρόμο προς τους ασθενείς.
Η αναγνώριση της δουλειάς του από διεθνείς οργανισμούς, τα διοικητικά του καθήκοντα, και το προφίλ του με ηγετικά χαρακτηριστικά ανήκοντας στη σύγχρονη γενιά των ερευνητών- συνοδεύονται από μια εντυπωσιακή σειρά βραβείων κατά την ακαδημαϊκή του πορεία στο Πανεπιστήμιο Harvard στη Βοστόνη και το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Ως επίκουρος καθηγητής, το 2004, είχε διακριθεί από το Massachusetts Institute of Technology (MIT) στους επιστήμονες που η επιρροή του ερευνητικού έργου τους θα αλλάξει στο καλλίτερο τον κόσμο.
Στην Γερμανία, τιμήθηκε με το Leibniz Preis (2013), που αποκαλείται το ″Γερμανικό Νόμπελ″, με το χρυσό μετάλλιο της Ένωσης Μοριακής Απεικόνισης των ΗΠΑ, με δύο advanced ERC grants, με την επίτιμη έδρα διεθνούς υπεροχής Blaise Pascal του Παρισιού, το Βραβείο Καινοτομίας της Γερμανίας (2014) και πολλές άλλες διακρίσεις.
Ορίζω την μεταφραστική έρευνα ως την ανάπτυξη της βιολογικής και βιοϊατρικής μηχανικής η οποία δημιουργεί τεχνολογία για να συνδέσει με μεγαλύτερη ταχύτητα κι αποτελεσματικότητα την ανακάλυψη με το όφελος στον άνθρωπο, για παράδειγμα σε σχέση με μεθόδους πρόληψης, πρώιμες διαγνωστικές μεθόδους και πιο αποτελεσματικές θεραπείες.
Εκφράζοντας το γεγονός ότι η έρευνα είναι μια πολύπτυχη διαδικασία που η μορφή της σχετίζεται με τα εκάστοτε στάδια- τις φάσεις, ο ίδιος εξηγεί ότι”γενικά χρησιμοποιούμε τον όρο βιολογική έρευνα σαν να είναι μια έννοια ενώ υπάρχουν πολλά είδη έρευνας στον χώρο των επιστημών υγείας και θα πρέπει πλέον να χρησιμοποιούμε πιο σύνθετους όρους για να υπάρχει σωστή κατανόηση”.
Η έρευνα, λέγοντας, μάς παραπέμπει σ′ έναν ερευνητή που στο εργαστήριο του ανακαλύπτει νέα στοιχεία στο επιστημονικό του πεδίο. Πώς αλλιώςμπορεί αυτό να το αποδίδαμε;
Ο ερευνητής ανακαλύπτει μικρά κομμάτια μιας πολύπλοκης ιστορίας που λέγεται ζωή. Η σύνδεση αυτών των μικρών κομματιών γνώσης με την λειτουργία του ανθρώπινου σώματος και την περαιτέρω χρησιμοποίηση τους για το καλό του ανθρώπου είναι μια διαδικασία που είναι πολύ πιο σύνθετη από την ίδια την ανακάλυψη – όποτε και χρειάζεται μια νέου είδους έρευνα.
Θα πρέπει λοιπόν να μιλάμε για ανακάλυψη -βασική έρευνα, για έρευνα που δημιουργεί τεχνολογίες για να βελτιώνει την ανακάλυψη και έρευνα που επιτρέπει την επιτάχυνση της σύνδεσης των ανακαλύψεων με τον άνθρωπο.
H τεχνολογία θα παίξει έναν πολύ πιο βασικό ρόλο σε όλους τους χώρους της ιατρικής στο μέλλον, όχι μόνον σε επίπεδο διαγνωστικό και θεραπευτικό όπως τώρα».
Πολλοί, μιλούν για μεταφραστική έρευνα -με γενικούς όρους, τι σημαίνει;
Ορίζω την μεταφραστική έρευνα ως την ανάπτυξη της βιολογικής και βιοϊατρικής μηχανικής η οποία δημιουργεί τεχνολογία για να συνδέσει με μεγαλύτερη ταχύτητα κι αποτελεσματικότητα την ανακάλυψη με το όφελος στον άνθρωπο, για παράδειγμα σε σχέση με μεθόδους πρόληψης, πρώιμες διαγνωστικές μεθόδους και πιο αποτελεσματικές θεραπείες.
Ενώ το κλασσικό δόγμα έρευνας στηρίζεται στην δημιουργία νέας γνώσης, η μετατροπή αυτής της γνώσης στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας, δεν είναι συνώνυμη με την ανακάλυψη, μιας και μια ανακάλυψη δεν σημαίνει αυτόματα όφελος προς τον άνθρωπο.
Αντίθετα, η πορεία από την ανακάλυψη μέχρι την λύση ενός προβλήματος υγείας μπορεί να πάρει πάνω από μία δεκαετία σήμερα και τις περισσότερες φόρες δεν οδηγεί σε μια επιτυχή μέθοδο ή φάρμακο. Πρέπει λοιπόν να προσθέσουμε ένα νέο είδος έρευνας που να δημιουργεί τεχνολογία που επιτρέπει να φτάνουμε πιο γρήγορα σε λύσεις για τον άνθρωπο.
Σε αυτή την φιλοσοφία έχει δομήσει την στρατηγική τριών ερευνητικών κέντρων που έχει αναπτύξει στο Μόναχο ο Έλληνας επιστήμονας, το καθένα μάλιστα στο δικό του αρχιτεκτονικά διακριτό κτήριο: το TranslaTum που προέρχεται από το ″translation″ και το TUM (Technical University of Munich)], το Pioneer Campus και το ανερχόμενο Center for Bioengineering, με επενδύσεις που υπερβαίνουν συνολικά τα 170 εκκατομύρια ευρώ.
Η Ελλάδα μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο και σε ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο,δεδομένου ότι η ανάπτυξη πολλών καινοτόμων τεχνολογιών δεν χρειάζονται τεράστια χρηματοδοτικά κονδύλια , ίσα- ίσα που τεχνολογίες με σκοπό τον άνθρωπο πρέπει να είναι οικονομικές ώστε να είναι και προσιτές από όλους.
Τι το κοινό, διασυνδέει αυτά τα Ερευνητικά Κέντρα;
Ότι όχι μόνον συστεγάζουν ερευνητές από την Ιατρική, τη Βιολογία, τη Φυσική και τη Μηχανική με στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων για τον καρκίνο και τις μεταβολικές νόσους -όπως π.χ. ο διαβήτης αλλά θέτουν τη μηχανική και την τεχνολογία σταδιακά ως οδηγό στην ιατρική.
Όσο κι αν αυτό, ίσως φαίνεται ακόμη περίεργο σε πολλούς η τεχνολογία θα παίξει έναν πολύ πιο βασικό ρόλο σε όλους τους χώρους της ιατρικής στο μέλλον, όχι μόνον σε επίπεδο διαγνωστικό και θεραπευτικό όπως τώρα».
Εάν πούμε για ένα νέο οικοσύστημα καινοτομίας στα Βαλκάνια-εσείς πως το οραματίζεστε;
Η Ελλάδα έχει ένα ποιοτικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης παρά τα προβλήματα που αυτό αντιμετωπίζει και τις βελτιώσεις που άμεσα απαιτούνται. Ειδικά σε θέματα Μηχανικής, τα Πολυτεχνεία μας έχουν από τις υψηλότερες βάσεις εισαγωγής, που σημαίνει ότι δημιουργούμε υψηλού επιπέδου, πολύ ικανούς μηχανικούς.
Μια στροφή της μηχανικής προς τις ιατρικές επιστήμες θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα μοναδικό πόλο αυτής της νέας βιολογικής έρευνας, με προσανατολισμό σε λύσεις προς τον άνθρωπο και την δημιουργία μιας νέας οικονομίας-τομέας με πολλές ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες.
Ειδικά στην Ηπειρωτική Ευρώπη, αυτή η στροφή είναι πολύ αργή. Ελάχιστες σχολές εκπαιδεύουν μηχανικούς σε θέματα ιατρικής και βιολογίας, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν δημιουργήσει περίπου 200 σχολές Ενβιομηχανικής και αντίστοιχες δραστηριότητες στην Ασία.
Στην Ελλάδα ίσως να έχουμε ένα ώριμο περιβάλλον για να δεχτεί την δημιουργία Πολυτεχνικών Σχολών Ενβιομηχανικής που θα εκπαιδεύσει βιολόγους-μηχανικούς, σε στενή σύνδεση με τα τμήματα βιολογίας και ιατρικής. Έτσι, θα δημιουργηθούν νέες καριέρες...
Μια χώρα σαν την Ελλάδα μπορεί λοιπόν, να παίξει ηγετικό ερευνητικό ρόλο στα Βαλκάνια;
Και σε ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο, δεδομένου ότι η ανάπτυξη πολλών από αυτών των καινοτόμων τεχνολογιών δεν χρειάζονται τεράστια χρηματοδοτικά κονδύλια, ίσα- ίσα που τεχνολογίες με σκοπό τον άνθρωπο πρέπει να είναι οικονομικές ώστε να είναι και προσιτές από όλους. Και επειδή η καινοτομία σχετίζεται κυρίως με τις λύσεις και τα προϊόντα, η δημιουργία βιολόγων μηχανικών δημιουργεί μεγάλη δυναμική καινοτομίας που οδηγεί και σε μια νέα οικονομία - ειδικά στην ιατρική, όπου υπάρχουν ακόμη τεράστια προβλήματα για να επιλυθούν.
Ο ρόλος του κράτους για να υλοποιηθούν ορισμένες από τις προτάσεις;
Στην Ελλάδα, όπως και στην Ευρώπη γενικότερα, η έρευνα και η εκπαίδευση είναι στενά συνδεδεμένη με τις δυνατότητες και αποφάσεις του κράτους, το οποίο παίζει καταλυτικό ρόλο και έχει την ευθύνη της πορεία τους. Στα πλαίσια της παραδοσιακής ελληνικής κουλτούρας του να «γίνει το παιδί μηχανικός ή γιατρός» ίσως να έχουμε ένα ώριμο περιβάλλον για να δεχτεί την δημιουργία Πολυτεχνικών Σχολών Ενβιομηχανικής που θα εκπαιδεύσει βιολόγους-μηχανικούς, σε στενή σύνδεση με τα τμήματα βιολογίας και ιατρικής.
Έτσι, θα δημιουργηθούν νέες καριέρες που δημιουργούν λύσεις σε θέματα υγείας, με επιστήμονες που θα δουλεύουν βασιζόμενοι στις ανακαλύψεις των κλασσικών βιολόγων. Μια τέτοια στροφή ακολουθεί το πρότυπο των θετικών επιστημών, όπου από τον χώρο της Φυσικής ξεπήδησαν πολλές σχολές που δίνουν λύσεις στις κατασκευές, τα συστήματα ενέργειας και τις τηλεπικοινωνίες και τώρα κινούν την οικονομία, με επαγγελματίες όπως οι Μηχανολόγοι, Ηλεκτρολόγοι, Πολιτικοί Μηχανικοί κλπ.
Ήδη σημειώνεται ανάπτυξη στους τομείς της υγείας και ενέργειας και κυρίως η χώρα σήμερα διανύει την εποχή που προάγει την καινοτομία ενώ ανοίγει νέες σελίδες στις επενδύσεις.
Η Ελλάδα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση σε τομείς που έχει δυνατότητα να σταθεί με διεθνές πρόσημο ή τομείς που καλύπτουν σημαντικές ανάγκες και δημιουργούν εισόδημα.
Το πάντρεμα Μηχανικής, Ιατρικής και Βιολογίας με την δημιουργία τμημάτων Εμβιομηχανικής είναι ένας χώρος που υπάρχει μεγάλο δυναμικό στην χώρα για να αναπτύξει τέτοια δραστηριότητα.
Αλλά επίσης και οι τομείς τεχνολογίας όσον αφορά τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας και έξυπνα συστήματα άμυνας που απεμπλέκουν τον άνθρωπο από την λειτουργία τους θα έπρεπε να είναι ψηλά στην ατζέντα που υποστηρίζει η χώρα.
Σε άλλες κοινωνίες μια τέτοια στροφή μπορεί να επιτευχθεί κι από τον ιδιωτικό τομέα, αλλά στην Ελλάδα που έχει κρατική παιδεία, τέτοιες κατευθύνσεις πρέπει να σηματοδοτηθούν από το ίδιο το κράτος. Οι ετήσιες δαπάνες στους χώρους υγείας, ενέργειας και άμυνας ήδη ανέρχονται σε πολλά δισ. Η εσωτερική ανάπτυξη θα μπορούσε να εξοικονομήσει ένα μέρος αυτής της δαπάνης ή να φέρει καινούργια έσοδα, αρκετά για να ενδυναμωθούν αυτές οι ερευνητικές περιοχές στην χώρα μας.
Σε μια ανακύκλωση σκέψεων σας για την χώρα τι μένει;
Μια χώρα πρέπει να υποστηρίζει όλα τα πεδία γνώσης, ώστε να έχει επιστήμονες με κατάρτιση σε ποικίλους τομείς. Δεν μπορεί να είναι όμως και ανταγωνιστική σε όλους τους τομείς, ειδικά όταν είναι μια μικρή χωρά σαν την Ελλάδα.
Συνηθίζουμε να λέμε ότι πρέπει να ενισχύσουμε την έρευνα, αλλά ως πρόταση δεν έχει μεγάλη αξία γιατί δεν περιέχει κάτι συγκεκριμένο. Θα ήταν καλύτερο να προσδιορίσουμε τι ζητάμε, ειδικά σε τομείς που μπορεί να είμαστε ανταγωνιστικοί ώστε να τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι π.χ. η ενίσχυση έρευνας λύσεων που θα αυτονομήσει ενεργειακά το 20% του πληθυσμού μέχρι το 2030 με φτηνότερα ή πιο αποτελεσματικά συστήματα χρήσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας, ή η παραγωγή τεχνολογίας για πρώιμη ανίχνευση ασθενειών ώστε να επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματική θεραπεία.
Με προσδιορισμένους στόχους, γίνεται πιο κατανοητό σε χρηματοδότες, εκπαιδευτικούς, εκπαιδευόμενους, επιχειρηματίες, πολιτικούς, και η εκπαιδευτική κι ερευνητική πορεία που πρέπει ν′ ακολουθηθεί και το γιατί. Ταυτοχρόνως, το «συγκεκριμένο» μπορεί να ελεγχθεί πιο εύκολα. ως προς την επιτυχία του.
